Ime ove porodice uvedeno je 1975g za veliku grupu arbovirusa (raniji naziv grupa C), različitih morfoloških, genetskih i bioloških osobina. Više od 300 serološki različitih virusa čine najveću porodicu animalnih RNA virusa. Svrstani su u šest rodova:Bunyavirus, Hantavirus, Nairovirus, Phlebovirus, Uukuvirus i Tospovirus.
Većina ovih virusa izolovana je iz komaraca, koji su i prenosioci. Izuzetak su Hantavirusi koji
se razmnožavaju u glodarima, a infekcija se prenosi bez vektora-putem aerosola ili direktnim kontaktom sa ekskretima glodara. Samo pojedini virusi iz ove velike porodice izazivaju u ljudi teška oboljenja, često sa letalnim ishodom, dok većina nije tako patogena za čovjeka (pripadnici roda Tospovirus izazivaju bolest biljaka). U prirodi se Bunyavirusi održavaju u različitim kičmenjacima i artropodama, a prenose ih komarci i krpelji.
MORFOLOGIJA
Morfološki su različiti. Virion je sferičnog oblika ili pleomorfan. Genom je jednolančana,
negativna RNA, podijeljena u tri segmenta. Oko svakog segmenta se nalazi nukleokapsida. Uz nukleokapsid je vezana transkriptaza (polimeraza) koja negativni lanac RNA prepisuje u iRNA. Zbog tripartitnog genoma, Bunyavirusi imaju potencijal za genetski reasortiman u prirodi (slično ortomiksovirusima).
ROD BUNYAVIRUS
Glavni predstavnik roda je virus Bunyamwera, nazvan po mjestu u Ugandi gdje je prvi put izolovan iz komarca roda Aedes. U ovaj rod je svrstano oko 150 virusa, podjeljenih u 16 serogrupa. Rasprostranjeni su u cijelom svijetu. Samo manji broj je etiološki povezan sa manifestnim oboljenjima ljudi. Ovdje su obrađeni virusi najznačajniji za humanu patologiju.
1. Serogrupa Kalifornija obuhvata 14 virusa koje prenose komarci. Imaju širok spektar različitih prirodnih domaćina u ograničenim geografskim regionima.
a. Virus kalifornijskog encefalitisa, oboljevaju pretežno djeca uzrasta do 5g. Bolest se javlja naglo sa visokom temperaturom, glavoboljom, meningealnim znacim
b. Virus La Crosse, izolovan iz moždanog tkiva djevojčice umrle od akutnog meningoencefalitisa u gradu La Crosse u SAD. Virus se održava u ciklusu komarci-sisari. Infekcija se javlja sporadično ili epidemijski. Oboljenje može proći kao lako febrilno stanje ili u vidu akutnog encefalitisa sa epilepsijom kao najtežom sekvelom.
c. Virus Tahyna, izolovan je prvi put iz komarca roda Aedes, u okolini istoimenog sela u Češkoj. Smatra se uzročnikom epidemija bolesti slične influenci kod ljudi centralne Evrope.
2. Serogrupa Bunyamwera obuhvata 23 virusa izolovana iz komarca u raznim regijama obje hemisfere. Izazivaju blaga febrilna oboljenja.
ROD PHLEBOVIRUS
U ovaj rod svrstano je oko 30 virusa podjeljenih u različite antigenske komplekse. Prenose ih komarci i razne hematofagne vrste sitnih dvokrilaca roda Phlebotomus, po kome su i dobili naziv. Najznačajniji virusi za humanu patologiju su:virusi papataci groznice i virus groznice Rift Valley.
Virusi papataci groznice dovode kod ljudi do akutnog febrilnog oboljenja sličnog influenci.
Prvi opis kliničke slike, istraživanje etiologije i epidemiologije vezano je za naše krajeve.
Austrijski vojni ljekar Pick zapazio je bolest kod austrijskih vojnika smještenih u Trebinju i drugim djelovima Hercegovine.
Oboljenje se klinički manifestuje visokom temperaturom koja traje tri dana (trodnevna groznica), malaksalošću, glavoboljom, konjunktivitisom i bolom u očima, crvenilom lica i bolovima u ekstremitetima.
Jedini izvor infekcije je oboljeli čovjek, a prenosilac nevidi u kojima se virus razmnožava i transovarijalno prenosi na potomstvo.
Virus groznice Rift Valley izolovan je prvi put 1930 g. Pri istraživanju epidemije hepatitisa na farmi ovaca u oblasti Rift Valley u Keniji. Osim za ovce, patogen je još za ljude, goveda i koze. Izaziva groznicu sličnu influenci. Kod ljudi bolest se manifestuje slično denga groznici.
Moguće su i teške forme sa žuticom, hemoragijama, meningoencefalitisom i retinitisom.
Epidemiologija i epizootologija ove bolesti još nisu dovoljno proučene. Čovjek se može inficirati i putem aerosola ili kontaktom sa krvlju i tkivima inficiranih životinja.
Postoji formalinom inaktivirana vakcina za prevenciju infekcije veterinarskih i laboratorijskih radnika.
ROD NAIROVIRUS
Dobio je ime po gradu Nairobi (Kenija) u okolini kojeg je prvi put izolovan iz oboljelih ovaca. U rod je svrstan 31 virus. Ove viruse prenose krpelji Hyalomma, pa se po tome razlikuju od ostalih bunyavirusa. Najznačajniji predstavnik roda je virus krimsko-kongoanske groznice.
Bolest se klinički manifestuje visokom temperaturom, glavoboljom, mučninom, prolivom i bolovima u cijelom tijelu. Ospa je najčešće hemoragična, može se javiti i hematemeza i melena
praćene trombocitopenijom. Često je prisutan hepatitis sa žuticom i hepatosplenomegalijom.
Smrtnost iznosi 10-50%. Moguće su i inaparentne infekcije. Virus je izolovan iz krpelja roda Hyalomma. Virus se u prirodi održava u transovarijalnom ciklusu krpelja i ciklusu krpelj-
-kičmenjaci. Izolacija virusa radi se u specijalno opremljenim laboratorijama. Serološka dijagnostika postavlja se:IIF, RVK, NT, ELISA, za detekciju virusne RNA tehnike molekularne biologije. Izolacija bolesnika i karantin nisu potrebni.
ROD HANTAVIRUS
Virusi ovog roda su enzootični u divljih glodara kod kojih izazivaju perzistentne infekcije.
Infekcija se na ljude prenosi bez vektora, preko aerosola ili direktnim kontaktom sa ekskretima glodara. Naziv roda potiče od imena rijeke Hantaan u južnoj Koreji, gdje je izolovan prvi soj virusa. Od tada do danas izolovano je 30 antigenski srodnih virusa, a samo 13 ima patogeni značaj za čovjeka. Ovi virusi su na osnovu ekoloških razlika (prirodni domaćin, geografska distribucija) podijeljeni u četiri kompleksa:Hantaan, Pumala, Seoul i Prospect Hill. Patogeni hantavirusi su uzročnici dva klinička sindroma:hemoragicne groznice s renalnim sindromom (HGRS)i hantavirus pulmonalnog sindroma (HPV). HGRS uzrokuju patogeni hantavirusi iz Evrope i Azije:Hantaan, Seoul, Puumala i Dobrava. Hantavirusni pulmonalni sindrom (HPV) uzrokuju hantavirusi iz Amerike:Sin Nombre, Bayon, Black Creek Canal, New York i Anda virusi.
Hantaan virus je naziv za kompleks antigenskih srodnih virusa. Prototip je soj izolovan iz miševa u dolini rijeke Hantaan u Južnoj Koreji-uzročnik hemoragične groznice s renalnim sindromom. To je akutna virusna infekcija koja dovodi do intersticijalnog nefritisa. U klinički teškim oblicima bolesti koji se najčešće sreću u Koreji, kao posljedica ovog oboljenja nastaju akutna renalna insuficijencija i oštećenja bubrega. Takođe, može doći do generalizovanih hemoragija i šoka sa stopom smrtnosti od 10%. Postojali su različiti nazivi za ovu bolest, a u novije vrijeme prihvaćen je naziv hemoragična groznica s renalnim sindromom. U Bosni i Hercegovini cirkulišu Puumala i Dobrava virusi.
Virusnu etiologiju ove bolesti dokazali su sovjetski istraživači 1940 godine. Izolacija virusa uspjela je tek 1976 godine, kada su južnokorejski istraživači u plućima poljskih miševa iz endemskih krajeva Južne Koreje dokazali virusni antigen, primjenom imunofluorescencije sa bolesničkim serumima. Ubrzo su izolovali virus u kulturi tkiva i dali mu ime Hantaan virus
Bolest se klinički manifestuje febrilnim stanjem (3-7 dana), na što se nadovezuje hemoragični sindrom (petehijalne hemoragije, trombocitopenija) praćen bubrežnim sindromom (proteinuri-
ja, oligurija ili anurija) sa hipovolemičnim šokom. Smrtnost iznosi 5-10%.
Prirodni domaćin virusa je poljski miš Apodemus agrarius, sa asimptomskom, perziste-
ntnom infekcijom, koji izlučuje virus urinom. Infekcija se na čovjeka može prenijeti aerogeno,
kontaktom i alimentarno. Vodeći put je respiratorni. U novije vrijeme pojavljuju se i dokazi o interhumanom prenošenju infekcije.
Ovo oboljenje nije ograničeno samo na seoska područja¸, jer i pacovi iz urbanih sredina mogu biti stalno inficirani hantanvirusom.
Puumala virus izolovan je 1980 godine iz plućnog tkiva glodara i riđe voluharice Clethriono-
mys glareolus u endemskom području Puumala u Finskoj. Antigenski je sličan Hantaan virusu od koga se razlikuje po prirodnom domaćinu i u rekcijama sa monoklonskim antitijelima.
Epidemična nefropatija se manifestuje blažom kliničkom slikom. Početak je nagao, hemoragične manifestacije su blage, postoji poliurija, ne razvija se šok. Smrtnost iznosi oko 1%
Seoul virus se serološki više razlikuje od Hantaan virusa nego Puumala virus. Izolovan je 1982 godine iz pacova Rattus rattus u Seulu, po čemu je i dobio ime. U prirodi je raširen u gradskim pacovima, posebno u lučkim gradovima. Izaziva bolest sličnu korejskoj hemoragičnoj groznici, ali sa blažim tokom i manjom smrtnošću.
Prospect Hill virus izolovan je 1982 godine iz divlje voluharice. Serološki se razlikuje od ostalih hantavirusa. Infekcija protiče asimptomski.
VIRUSOLOŠKA DIJAGNOSTIKA hemoragične groznice s renalnim sindromom može se postaviti izolacijom virusa u kulturi ćelija, dokazivanjem virusne RNA u bolesničkom materijalu i serološki. Od seroloških testova primjenjuju se IIF, NT i ELISA. Prisustvo virusa u krvi i tkivu oboljelih dokazuje se DIF i imunohistohemijskim bojenjem. Metode detekcije i analize virusne RNA sve se više uvode u dijagnostiku, jer su visoko specifične, osjetljive i pouzdane.
TERAPIJA:povoljne efekte je pokazala kombinacija ribavirina i nukleozidnih analoga.
Hantavirus pulmonalni sindrom (HPS):novi hantanvirus je identifikovan kao etiološki uzročnik slučajeva teškog respiratornog distresa koji se pojavio 1993 godine u jugoistočnim dijelovima SAD. To je akutno, zoonotično virusno oboljenje koje karakterišu:prodromalna temperatura, mijalgija, kašalj, glavobolja, muka i povraćanje, koji prelaze u pulmonalni edem. Nema znakova hemoragije. Patogeneza pulmonalnih simptoma je nepoznata. Virus se širi po organizmu oboljelog i njegovi antigeni mogu se naći u endotelu pluća, srca, bubrega, pankreasa i u tkivu skeletnih mišića.
Do sada je identifikovano nekoliko virusa patogenih za ljude, koji uzrokuju HPS. To su:u Sjevernoj Americi-Sin Nombre, Bayou i Black Creek Canal;a u Južnoj Americi-Andes, Laguna Negra i Juquitiba. U pitanju su virusi iz porodice Bunyaviridae, genetski veoma sličan Prospect Hill tipu hantanvirusa. Primarni rezervoar virusa su poljski miševi. Predpostavlja se da se ljudi inficiraju udisanjem prašine koja sadrži ekskrete pacova, jer se hantanvirusi izlučuju preko salive, urina i fecesa inficiranih glodara.
VIRUSOLOŠKA DIJAGNOSTIKA:rutinska serološka dijagnostika HPS zasnovana je na detekciji IgM antitijela u akutnoj fazi bolesti ELISA testom. U upotrebi su Westernblot test, brzi imunoblot esej (RIBA) i NT. Imunohistohemijska metoda (IHC) sa specifičnim monoklonskim i poliklonskim antitijelima koristi se za detekciju hantavirusnih antigena u tkivu fiksiranom u formalinu.
TERAPIJA za hantanvirusni pulmonalni sindrom sastoji se u održavanju adekvatne oksigenacije i hemodinamske funkcije. Intravenska primjena ribavirina kao moguće terapije je u fazi ispitivanja.
ROD UUKUVIRUS
Glavni predstavnik ovog roda je Uukuniemi virus, izolovan iz krpelja Ixodes u Finskoj. U ovaj rod svrstano je oko 30 virusa razvrstanih u 5 serogrupa. Najznačajniji predstavnik je virus Bhanja. Infekcija se manifestuje lakom febrilnom reakcijom.
1 Trackback / Pingback