Podjela
Za razliku od starih klasifikacija koje su bile bazirane više na primijenjenoj terapiji (inzulin ovisni i inzulin neovisni dijabetes, kao dvije osnovne kategorije) nova klasifikacija više ukazuje na etiopatogenezi bolesti.
- Tip 1 dijabetesa (destrukcija B stanica, koja dovodi do apsolutnog deficita inzulina)
- Tip 2 dijabetesa (od predominantne inzulinske rezistenzije s relativnim deficitom inzulina do predominantnog sekretornog defekta s inzulinskom rezistencijom)
- Drugi specifčna tipovi
- Gestacioni dijabetes melitus (GDM)
Po ovoj klasifikaciji umjesto termina inzulin ovisni i inzulin neovisni dijabetes u uporabi su termini dijabetes tip 1 i tip 2, pri čemu se 1 i 2 pišu arapskim brojkama.
Tip 1 se odnosi na destrukciju B stanica gušterače, po pravilu izazvanu autoimunim procesom. Ovi pacijenti su skloni skloni ketoacidoze i zahtijevaju inzulin kao doživotnu substutucionu terapiju. Tip 2 se osnosu na heterogene poremećaje, a načešće se radi o smanjenom djelovanju inzulina (insulinskoj rezistenciji), i posljedičnim poremećajem u kompenzatornoj sekreciji inzulina. Drugi specifični tipovi se odnose na genetske defekte u sekreciji ili djelovanju inzulina, primarnom oboljena endokrinog pankreasa, dijabetesu izazvanom lijekovima, ili dijabetesu u sklopu drugih, posebno endokrinoloških oboljenja.
Getacijski dijabetes se odnosi na dijabetes koji je nastaje u trudnoći i praktično se povlači nakon porođaja. Najčeće oblik je dijabetes tip 2, od kojeg boluje oko 90% dijabetčara, dok oko 10% boluje od dijabetesa tip 1. Drugi specifični tipovi su vrlo rijetki.
Laboratorijski nalaz
Osnovne laboratorijske analize u dijabetesu su određivanje glukoze, ketona, glikozilisanog hemoglobina i lipoproteina u krvi, i glukoze, ketona, proteina i mikroalbumina u mokraći. Određivanje glukoze u krvi (glikemije)
Glikemija je osnovni parametar za postavljanje dijagnoze dijabetesa, ali i za procjenu kontrole dijabetesa. Normalne vrijednosti glikemije ujutro natašte (nagladno) su od 3,9 do 6,1 mmol / l. Plazma ili serum iz venske krvi imaju prednost nad određivanjem pune krvi jer na nijh nema utjecaj hematokrit i određuju se automatskim analajzer. Ova vrijednost je za 10-15% viša od seruma u cjelokupnoj krvi, zbog odsustva krvnih stanica. Cjelokupna krv se rijetko koristi u laboratorijima, ali ima široku primjenu u samokontroli dijabetičara, gdje se koristi kapilarna krv.Venska krv se uzima u epruvete koje sadržre natrij fluorid (koji sprečava glikolizu, koja može smanjiti vrijednosti glikemije) ili u praznim epruvetama, ali se mora iscentrifugirati u roku od 30 minuta. Plazma ili serum se čuvaju u hladnjaku na + 4C. Laboratorijske metode su enzimatske (glikozo-oksidazna), kalorimetrijska ili automatizirane metode (koje mogu dati lažne rezultate u azotemije ili kod prevelikog uzimanja askorbinske kiseline). Kapilarna krv se najčešće koristi za samoodređivanje glikemije, preko test traka- senzora (glikozo-oksidaza) uz pomoć različitih aparata- glukometar, koji u kratkom vremenskom razdoblju (od 10-40 sekundi) daju rezultate glikemije. Koža jagodice prsta obično bode Lancet uz pomoća aparata, praktićno bezbolno, uz minimalni uzorak krvi od 10-50 uL. Uz pravilnu uporabu imaju značajnu vrijednost, i mogu se koristiti iu bolničkim uvjetima.
Određivanje ketona u serumu
Isti materijali koji se koriste za određivanje ketona u mokraći mogu se koristiti i za određivanje ketona u serumu (plazmi). Postoje tri glavna ketonska tijela: B-hidroksibutirat (najčešći u dijabetesnoj ketoacidoze), acetoacetat i aceton. Acetest tablete (Ketostix) koje urin lako probija, zahtijevaju nekoliko kapi seruma, a tamnocrvena (purpurna) boja ukazuje na prisustvo ketona. One mjere samo acetoacetat i aceton.
Glikozilisani hemoglobin
U normalnim okolnostima određena količina hemoglobina se vezuje za glukozu (ketoaminska reakcija između glukoze ii aminoterimalne aminokiseline oba lanca molekule hemoglobina). Glavna forma glikohemoglobima je hemoglobin A1c (HbA1c), koja u zdravih iznosi do 6% ukupnim hemoglobina. Ostali glikohemoglobini, HbA1a i HbA1b, koji sadrže fosforilizovanu glukozu ili fruktuzu, čine do 4% ukupnih hemoglobina. Specifičnija forma hemoglobina je A1c, ali zbog kompliciranije procedure može se koristiti i određivanje ukupnog hemoglobina A1. Glikozilacije hemoglobina ovisi o koncentraciji glukoze. Reakcija je ireverzibilna, i razinu glkozilisanog hemoglobina se odnosi na dužinu poluživota eritrocita, tako da HbA1 ukazuje na regulaciju glikemije, i predstavlja najbolji marker glikoregulacije u prethodnih 8-12 tjedana. Do lažno viših vrijednosti dolazi kod primjene hromatografska metode načešće tjedna akutnih hiperglikemija, gdje se povećava reverzibilni prehemoglobin, što se može eliminirati njegovim otklanjanjem. Više vrijednosti se sreću iu uremiji, a niže u hemoglobinopatije i težim anemije, koje smanjuju poluživot eritrocita.
Analize urina
Određivanje glukoze i ketona u urinu je važno u procjeni oboljelih od dijabetesa. Koncentracija glukoze u urinu ukazuje na razinu glikemije u vrijeme formiranja mokraće. Najčešće se koriste test trake impregnirane enzimima (glikozo oksidaza i hidrogen peroksidaza) i podlogom koja se boji u prisustvu glukoze., A intenzitet ovisi o koncentraciji glukoze. Vrlo su osjetljive i reagiraju na koncenraciju glukoze već od 0,1% (100mg / dl), ali ne i na manje količine koje se mogu naći iu nedijabetičara. Lažno negativni rezultati dobivaju se kod kada se uzimaju veće količine aspirina i vitamina C. Određivanje glikozurije kao mjere za procjenu glikoregulacije gubi na značaju i zamjenjuje se određivanjem glikemije, ali kao dopunska metoda se još uvijek koristi. Glikozurija ukazuje na hiperglikemiju u preko 90% pacijenata, ali se glikozurija može javiti iu nedijabetičara. U Fanconijevom sindromu, benignom familijarnom poremećaju na razini proksimalnih tubula, smanjena je reapsorpcija glukoze (pretežno u muškaraca). U trudnoći, skoro svaka druga žena ima glikozuriju, zbog povećanja glomerularne filtracije u trudnoći i povećane reapsorpcije glukoze. U posljednjim tjednima trudnoće, ali i tijekom dojenja »glikozurija« može biti uzrokovana laktozom.
Dijagnoza
Dijagnoza dijabetesa se po najnovijim preporukama postavlja na temelju vrijednosti glukoze u plazmi po jednom od tri navedna kriterija, s potvrdom sljedećeg dana, također po jednom od kriterija: glikemija ≥11.1 mmol / l (»random«, »nasumična« glikemija) u bilo koje doba dana, glikemija ≥ 7,0 mmol / l ujutro natašte (prije doručka, a nakon noćnog gladovanja od najmanje 8 sati)
glikemija ≥ 11.1 mmol / l, dva sata nakon oralnog opterećenja sa 75 grama glukoze (o-GTT)
Glavna razlika u odnosu na stare kriterije je u drugom kriteriju, gdje je granica sa 7,8 mmol / l spuštena na 7,0 mmol / l. Pored poremećene tolerancije glukoze (PGT; IGT) koja se i dalje postavlja na temelju glikemija od> 7,8 do 11,1 mmol / l, dva sata nakon oralnog opterećenja sa 75 grama glukoze (o-GTT), uvedena je i nova dijagnostička kategorija, poremećena glikemija natašte (PGN, IFG) (impaired fasting glucose), koja se postavlja na temelju glikemija> 6,1-7,0 mmol / l ujutro natašte (prije doručka, a nakon noćnog gladovanja).
Oralni glikozo tolerans test (OGTT)
Test se koristi u dijagnostici dijabetesa i intolernacijom glukoze. Radi optimiziranja inzulinske sekrecije i učinkovitosti tri dana prije izbođenja testa ispitanik treba biti na dijeti s najmanje 150-200 g ugljikohidrata dnevno i da ne jede noć prije testa (najmanje 8 sati). Test se izvodi tako, što se ispitaniku uzme glikemija ujutro natašte, i da 75 grama glukoze otopljenih u 300 ml vode, koj pacijent treba popiti tijekom 5 minuta. Glikemija se uzima ponovno za 120 minuta.
Interpretacija testa:
Test se smatra normalnim ukoliko je glikemija natašte do 7,0 a dva sata nakon opterećenja do 11,1 mmol / l. Poremećena toleranca se odnosi na vrednodti između normalnih i dijagnostičkih za dijabetes.
Lažno popzitivni rezultati se dobivaju kod osoba koje su pod infekcijom stres0om, pod lijekovima koji dovode do porasta glikemije (kontraceptivi, kortikosteroidi, tiroksin itd.)
Liječenje
Osnovni cilj u terapiji dijabetesa je otklanjanje subjektivnih tegoba, sprječavanje akutnih i sprječavanje (odlaganje) kroničnih (kasnih, vaskularnih) komplikacija dijabetesa, čime se produžava duljina, ali i poboljšava kvalitetu života oboljelih. Da bi se u tome uspjelo teži se postizanju (blizu) normalnih vrijednosti glikemije (glukoze prije i poslije jela, HbA1c, lipida, krvnog tlaka). Dijeta Dijeta predstavlja osnovu u liječenju dijabetesa. U pretilih tip 2 dijabetičara, gubitak težine je jedan od osnovnih ciljeva, kao i normaliziranje glikemije, lipida i krvnog tlaka. Ostvarivanjem prvog cilja značajno se doprinosi i ostvarivanju ostalih ciljeva u terapiji. Dijete ovise od metaboličkih, nutricionih i zahtjeva svakodnevnog života.
Dijeta s puno ugljikohidrata uvjetuje hiperglikemiju, hipertrigliceridemiju i pad HDL kolesterola. Nove preporuke za oba tipa dijabetesa ograničavaju kolesterol na 300 mg dnevno, i savjetuju dnevni unos proteina od 10-20% ukupnih dnevnih kalorija. Saturisana masti ne smiju biti veće od 8-9% ukupnih dnevnih kalorija, sa sličnom proporcijom polisaturisanih masti, a ostatak kalorisjkih potreba čini individualni odnos monosaturisanih masti i ugljikohidrata koji čine 20-35 grama dijetnih vlakana. Polinesturisane masne kiseline promoviraju oksidaciju LDL i snizi HDL kolesterol, što doprinosi aterogeneze, au većim količinama može doprinijeti i karzinogenezi. Piletina, teletina, i riba se trebaju koristiti umjesto crvenih mesa da bi se snizila količina satiurisanih masti Proteinski unos treba biti reduciran ali ne na više od 0,8 g / kg dnevno čak i kod onih s oštećenjem bubrega.
1 Trackback / Pingback