Aminoglikozidni antibiotici

Kao što samo ime kaže, svi ovi antibiotici su aminošećeri sa glikozidnim vezama. Pored hemijske sličnosti, aminoglikozidni antibiotici ispoljavaju i slična antibakterijska, farmakološka i toksikološka djelovanja. Najpoznatiji predstavnici ove grupe antibiotika su:

• streptomicin,
• neomicin,
• kanamicin,
• gentamicin,
• tobramicin,
• amikacin,
• sisomicin,
• netilmicin.

Spektar antimikrobnog djelovanja aminoglikozida zahvata prvenstveno G- bakterije, uključujući i Mycobacterium tuberculosis.

Mehanizam djelovanja zasniva na inhibiciji proteina u ribosomima osetljivih bakterija.

Svi aminoglikozidi se uglavnom koriste u terapiji infekcija izazvanih G- bakterijama, dok su streptomicin, a u manjoj mjeri i kanamicin, uspješni i u liječenju tuberkuloze.

Primjena ovih antibiotika zahtijeva veliku predostrožnost zbog njihovog neurotoksičnog i nefrotoksičnog djelovanja. Kao što penicilini čine osnovu efikasne i pouzdane terapije infekcija prouzrokovanih G+ bakterijama, tako gentamicin i amikacin čine osnovu terapije infekcija izazvanih G- bakterijama.

Mehanizam djelovanja

Aminoglikozidi su baktericidni lijekovi koji to postižu ireverzibilnom inhibicijom proteinske sinteze. Početni događaj u djelovanju aminoglikozida je njihovo prodiranje kroz omotač stanice.

Ovo je djelimično proces aktivnog transporta, a djelimično pasivna difuzija.

Ovaj drugi proces se može pojačati pod dejstvom antibiotika koji deluju na staničnom zidu na primjer penicilina. Pošto aktivni proces zavisi od prisustva kisika, aminoglikozidi su relativno neefikasni protiv striktnih anaeroba.

Po ulasku u stanicu, aminoglikozidi se vezuju za receptor na 30S podjedinici bakterijskog ribozoma. Ovi receptori su proteini pod hromozomskom kontrolom.

Aminoglikozidi inhibiraju sintezu proteina u hromozomima na tri načina:

1. ometaju “početni kompleks” formiranja peplida,
2. prouzrokuju pogrešno očitavanje šifre na mRNA, što prouzrokuje uvođenje pogrešnih amino kiselina u peptide, i
3. prouzrokuju raspadanje polizoma u nefunkcionalne monozome.

Mehanizam rezistencije bakterija prema aminoglikozidima su:

1. promjena površine stanice, čime se onemogućuje prodiranje lijeka u unutrašnjost stanice,
2. receptorni protein na 30S ribozomskoj podjedinici može nedostajali ili može biti promjenjen hromosomskom mutacijom, i
3. mikroorganizam može producirati enzime koji vrše adenilaciju, acetilaciju ili fosforilaciju aminoglikozida. Ovaj proces kontrolišu plazmidi, pa se rezistencija može prenijeti sa jedne na drugu bakteriju.