Porođaj

Prekid trudnoće nakon 28 nedelje intrauterinog života ploda, tj. kada je novorođenče sposobno za vanmaterični život, naziva se porođaj.

Normalan porođaj ili EUTOCIJA je fiziološko zbivanje koje se završava rađanjem djeteta i izbacivanjem posteljice i plodovih ovojaka.

Porođaj počinje ritmičnim kontrakcijama miometrijuma, koje se sa napredovanjem porođaja pojačavaju, produžuju i postaju učestalije. Kontrakcije uterusa praćene su dilatacijom cervikalnog kanala, a zatim formiranjem i spontanim prskanjem vodenjaka.

Ponekad se vodenjak formira nekoliko dana prije početka porođaja zbog postepenog asimptomatskog skraćivanja grlića i dilatacije njegovog kanala od unutrašnjeg prema spoljnom ušću, izazvanog bezbolnim širenjem donjeg segmenta uterusa pri kraju trudnoće. Po završenoj potpunoj dilataciji spoljnog ušća grlića uterusa, dijela mekanog porođajnog puta koji se posljednji širi u prvom porođajnom dobu, porođaj se nastavlja istiskivanjem ploda u spoljašnju sredinu i završava se izbacivanjem posteljice i ovojaka.

Ako prije porođaja postoje, ili u porođaju nastanu komplikacije sa bilo kojim od tri faktora koji učestvuju u njemu (prirodne porođajne snage, porođajni putevi i plod), onda dolazi do nenormalnog odvijanja porođaja ili DISTOCIJE.

Porođaj, po pravilu, počinje trudovima ili pravim kontrakcijama uterusa, na koje se kasnije nadovežu naponi. Rjeđe, prvi znak početka porođaja može biti prskanje vodenjaka sa isticanjem plodove vode, ili lako krvarenje iz uterusa poslije koga se uskoro jave prave porođajne kontrakcije uterusa.

Prave porođajne kontrakcije treba razlikovati od lažnih ili pripremnih kontrakcija koje se javljaju na 10-ak dana prije porođaja i koje ukazuju da će porođaj uskoro uslijediti. One, u stvari, prate dilataciju donjeg segmenta uterusa i spuštanje prednjačećeg dijela ploda u ulaz porođajnog kanala. Izvjesne slabe i povremene kontrakcije uterusa mogu se javiti tokom cijele trudnoće. Pri kraju trudnoće, nakon 30. sedmice intrauterinog života ploda ove kontrakcije mogu da se češće javljaju i u to vrijeme one potpomažu širenje donjeg segmenta uterusa i spuštanje prednjačećeg dijela ploda.

Na oko 10-15 dana prije porođaja mogu da se jave tzv. lažne kontrakcije uterusa ili tzv. bolovi (trudovi) predskazivači. Za razliku od pravih porođajnih kontrakcija, koje su ritmične, vremenom se pojačavaju i postaju sve duže i češće, pripremne kontrakcije uterusa i trudovi predskazivači su veoma slabi, jave se samo nekoliko puta, u velikim i nepravilnim vremenskim razmacima i potom potpuno nestanu.

Uzroci nastajanja porođaja

Još nije razjašnjen mehanizam koji dovodi do toga da materica koja je primila oplođeno jaje, omogućila mu usađivanje i razvoj tokom 10 lunaraih mjeseci, odjednom istiskuje plod. Vjerovatno da ne postoji samo jedan, već više uzroka čije sadejstvo dovodi do početka porođaja.

Najvažniji faktori koji učestvuju u tome su svakako endokrinog porijekla i vjerevatno su pretežno posljedica korelacije na liniji hipofiza, jajnik, posteljica i materica, mada i ostale žlijezde sa unutrašnjim lučenjem mogu da igraju u tome važnu ulogu.

Po jednoj teoriji pretpostavlja se da je jedan od presudnih činilaca za početak porođaja promjena odnosa estrogena i progesterona u organizmu trudnice i time favorizovanje dejstva oksitocinina na materični mišić. Naime, posteljica u drugoj polovini trudnoće produkuje znatne količine progesterona i estrogena.

Ova dva hormona imaju antagonističko dejstvo u odnosu na miometrijum, odnosno oksitocin. U normalnim okolnostima dejstvo progesterona je dominirajuće. Ono inhibiše uticaj oksitocina na miometrijum i time sprečava pojavu kontrakcija materičnog mišića. Estrogeni stimulišu osjetljivost miometrijuma na oksitocin. Pred sam porođaj posteljica smanjuje lučenje progesterona i dolazi do izražaja dejstvo estrogena, čija se količina takođe znatno smanjuje što omogućava postepeno nastajanje osjetljivosti materičnog mišića na oksitocin.

Osim toga, porast nivoa oksitocina dešava se i zbog pada Ph plodove vode ispod vrednosti od 7,3, što vodi smanjenoj produkciji posteljičnog enzima oksikokinaze.

Metaboličke promjene na zidu uterusa

Na početak porođaja pretpostavlja se da djeluju metaboličke promjene koje su posljedica relativne ishemije previše razvučenog materičnog zida pred sam kraj trudnoće i slabog snabadevanja posteljice krvlju. Time se djelimično može objasniti prosječno kraće trajanje trudnoće kod višeplodne trudnoće ili kod polihidramniona.

Faktor starenja posteljice

Dovodi do njene postepene degeneracije i do postepenog pogoršavanja uslova razmjene materija između krvotoka majke i krvotoka ploda a što se takođe ispoljava i smanjenom produkcijom posteljičnih hormona kratko vrijeme prije pojave prvih porođajnih kontrakcija.

Glad fetusa

Porođaj, dakle, počinje u vrijeme kada se uslovi intrauterine ishrane ploda pogoršavaju. Ova pretpostavka za otpočinjanje porođaja nije nova, jer je još Hipokrat smatrao da je glad ploda u stvari glavni faktor koji ga izgoni iz uterusa.

Prostaglandini

Ne može se zanemariti ni njihova uloga kao činioca u stimulisanju pojave kontrakcija uterusa u započinjanju porođaja, jer povećane vrijednosti prostaglandina, koji se stvara u svim tkivima, a posebno u decidui, pojačava osjetljvost i kontraktilnost materičnog mišića.

Naime, ovaj tkivni hormon se u to vrijeme produkuje u većoj količini zbog oslobađanja lizozomskih enzima iz ćelija decidue, čime se aktiviraju membranski fosfolipidi da preko arahidonske kiseline, tj. ciklokisgenskog puta stvaraju prostglandine.