Akutna sistemska reakcija predhodno senzibilisanog organizma na ponovni, najčešće parenteralni, unos istog alergena.Javlja se pretežno kod osoba sa atopijskom dijatezom ( IgE !)
Uzročnik je bilo koji alergen ili hapten, najčešće:
- lijekovi ( penicilinska skupina lijekova ),
- serumi i cjepiva,
- kontrastna sredstva koja sadrže jod,
- alergeni za testiranje i hiposenzibilizaciju,
- otrovi insekata,
- nedovoljno pročišćeni hormonski preparati
- hrana ( jagode, plodovi mora, gljive, bjelanjak jajeta )
- transfuzije krvi, infuzijske otopine
- anestetici ( naročito barbituratni )
Karakteristike anafilaktičkog šoka
- Nagli početak ( do 30 minuta nakon parenteralnog unosa alergena )
- u 85 % počinje u prvih 15 minuta
- Brz razvoj simptoma
- klonulost, osjećaj ekstremne slabosti uz svrbež ( dlanovi, tabani-čitavo tijelo),drhtavica
- bolesnik se ruši, izgled mu se naglo mijenja:
- lice: sivo-cijanotično
- zjenice: proširene
- disanje: ubrzano i površno
- puls: ubrzan, filiforman- nemjerljiv
- opće stanje: znojenje, hladni ekstremiteti, cijanoza, hipotermija
- stanje svijasti: bori se sa nesvjesticom, zbog pada pritiska i hipoksije CNS-a, konvulzije ili koma
2.Sporiji razvoj simptoma
- urtikarija i angioedem
- injekcija konjuktiva
- edem sluznice nosa, larinksa ( Quincke ), bronhospazam.
- dramatična slika može biti potpuno reverzibilna spontano ili uz primjenjenu terapiju.
Liječenje anafilaktičkog šoka
1. ADRENALIN (epinefrin) ampule 1%o otopina 1 ccm u dozi od 0,01 mg/kg subkutano ili intramuskularno. U naročito teškim stanjima polako intravenski razređen sa fiziološkom otopinom u omjeru 1:10.
Po potrebi ponoviti dozu svakih 10 – 2o minuta još 1 – 2 puta.
Odmah nakon aplikacije adrenalina naći venu dok još nije nastupio kolaps i
nastaviti infuziju 0,9 % NaCl i 5 % Glucosae u omjeru 1:2.
2. ANTIHISTAMINIK intravenski ( npr Synopen 0,5 mg/kg polako-tokom 5 minuta).
3. AMINOFILIN intravenski 5-7 mg/kg tokom 10-20 minuta samo ako se razvije laringospazam ili bronhospazam. Dalje nastaviti u infuziji 15-25 mg/kg/24h.Može se dati i mikronefrin inhalacija ili neki beta2 selektivni simpatomimetik brzog djelovanja ( salbutamol ili prokaterol ).
4. Noradrenalin u infuziji( 4-8 mg u l000 ml otopine ) posebnim sistemom radi regulacije brzine, ako je pritisak ostao nizak nakon svih predhodnih intervencija.Brzina infuzije 0,5 – 3 ml/min.Ako ni to nije dovoljno , može se dati Dopamin 1-10 mikrograma/kg/min uz kontrolu pritiska.
5. Kortikosteroidi nisu terapija akutnog anafilaktičkog šoka radi sporog djelovanja,ali se daju radi sprečavanja daljeg razvoja alergijske reakcije. Aplikacija i.v. (i.m.) u velikim dozama. Ultrakorten l0 mg/kg. Metilprednizolon 8 mg/kg po dozi, ili više.
Uz medikamentnu terapiju potrebno je:
- – Poleći bolesnika.
- – Kisik – putem maske ili nosnog katetera ( 5 L/min ), po potrebi osigurati dišni put putem orofaringealnog ili endotrahealnog tubusa. Ako intubacija nije moguća zbog jakog edema potrebna je krikoidotomija.
- – Aspirirati sekret iz dišnih puteva, povremeno.
- – Aspirirati želudačni sadržaj ( sonda ) zbog opasnosti od aspiracije pri eventualnom povraćanju.
- – Ponavljano kontrolisati krvni pritisak i puls.
- – Ako dođe do srčanog zastoja potrebna je masaža srca uz vještačko disanje.
- Najbolja pevencija anafilaktičkog šoka je dobra anamneza. Prije svake injekcije pacijenta pitati o eventualnim alergijskim manifestacijama kako njega tako i njegove porodice.
- Sestru, koja prva doživljava početak anafilaksije, treba obučiti da ima spremanu antišok terapiju, te da zna dati adrenalin.
ANTIŠOK TERAPIJA I PRIBOR
- Adrenalin, 3 ampule
- Antihistaminik za i.v. primjenu, 3 ampule ( Npr. Dimidril, Synopen )
- Kortikosteroid u velikim količinama ( Npr. Metilprednizolon za i.v. primjenu a 125 i 250 mg )
- Noradrenalin, 3 ampule
- Aminofilin, 5 ampula za i.v. primjenu
- Infuzijske otopine: 3-5 boca, glukosaline, fiziološke otopine NaCl ili 5% glukoza
- Tri sistema za davanje infuzije, 5 braunila i bebi sistema
- Po 5 sterilinih šprica od 2,5,10 ccm, uz desetak igala
- Esmarhova manžeta,
- Tlakomjer
Za optimalnu pomoć stacionarne ustanove moraju imati:
- bocu sa kisikom,
- set za provođenje umjetnog disanja ( maska i balon -Ambu ),
- aspirator,
- laringoskop, nekoliko endotrahealnih tubusa, airway-i raznih veličina
- set za traheotomiju
- ekg monitor
- defibrilator
- sistem za mjerenje centralnog venskog pritiska
koristan i dobar sajt