Sindrom povišenog intrakranijalnog pritiska

Intrakranijalni prostor ispunjen je sa tri medija (moždano tkivo, likvor, krv u krvnim sudovima). Sadržaj intrakranijalnog prostora je nekompresibilan osim kod djece gdje je širenje omogućeno razmicanjem sutura. Kapacitet intrakranijalnog prostora je ispunjen do kraja a pritisak u njemu je konstantan. Povećanje bilo kojeg od ova tri medija mora da ide na račun smanjivanja druga dva. Kompenzatorni mehanizmi su:

• Intrakranijalni krvni volumen koji se može smanjivati
• Volumen likvora koji takođe može da se smanjuje
• Spinalna dura koja nije u čvrstom kontaktu sa zidom vertebralnog kanala pa se može prema njemu micati.
• Moždano koje čini 80% sastava intrakranijalnog prostora ne može mjenjati volumen na osnovu povećanja pritiska u njemu jer umire.

Etiologija i patogeneza povećanja intrakranijalnog pritiska

• Tumor raste u intrakranijalnom prostoru i zauzima prostor, najprije se na račun njega smanjuje likvor u cisternama a zatim se smanjuje krv u krvnim sudovima. Proces jedno vrijeme teče bez oštećenja a  zatim nastaje hipoksija zbog smanjenja cirkulacije. Hipoksija brzo oštećuje homestatske mehanizme automatizovanog regulisanja cirkulacije kroz mozak te se mozak našika krvlju. Međutim hipoksija uzrokuje oštećenje moždanog tkiva, nakupljanje toksičnih produkata i samim tim edem moždanog tkiva. Taj moždani edem konačno podiže intrakranijalni pritisak.

Kako masivna lezija raste i dalje, raste i edem mozga, raste i intrakranijalni pritisak. Posljednji mehanizam je pokretanje moždane mase dole prema spinalnom kanala kroz incizuru tentorijuma. Nastaje transtentorijalna inkarceracija i gornji dio moždanog stabla biva komprimiran. Inkarceracije mogu nastati i iz stražnje lobanjske jame prema velikom mozgu kao i iz stražnje lobanjske jame kroz foramen occipitale magnum.

• Moždani edem – može nastati i na druge načine ne samo kod tumora. To su prije svega povrede glave, metabolička i egzogena trovanja, anoksija, arterijalna hipertenzija. Može biti difuzan ali i lokalizovan samo na mjestu lezije (hemoragični i ishemični infarkt mozga). Dalje se razvija kao gore opisano

• Krvni ugrušak i stroke – na sličan način itd.

Pseudotumor cerebri – posebna kondicija u medicini koja označava moždani edem koji je nastao od uzroka koji nisu evidentni a kamoli jasni.

Simptomatologija povišenog intrakranijalnog pritiska

1. glavobolja – često žestoka pri buđenju ujutro a tokom dana se smanjuje
2. povraćanje – često se javlja i kao samostalan simptom
3. edem papillae fasciculi nervi optici – čest simptom gotovo u trećine pacijenata a kod polovine sa moždanim tumorom. Uz edem papile se javlja i poremećj vida
4. paraliza VI nerva (abducens) zbog njegovog dugog intrakranijalnog toka i istezanja.
5. pogorošanje stanja svijesti:
   1. automatizam
   2. konfuzija
   3. somnolencija i delirijum
   4. sopor
   5. koma

Terapija moždanog edema

1. obezbjeđenje respiratornog puta (intubacija ili traheotomija) hiperventilacija pod povećanim parcijalnim pritiskom O2.
2. premještanje u intenzivnu njegu uz mjerenje intrakranijalnog pritiska
3. medikamentozna terapija:
   1. manitol – otopina koja se daju intravenski i brzo reduciraju intrakranijalnu hipertenziju. glicerol – daje se preko sonde a djeluje kao i manitol
   2. diuretici – furosemid
   3. kortikosteroidi – dexamethason najrasprostranjeniji sredstvo za uklanjanje moždanog edema su ali imaju sporije dejstvo od manitola i glicerola pa se najčešće kombinuju sa njima
   4. barbiturati – do kompletne barbituratne kome radi imobilizacije CNS-a kod teških kraniocerebralnih povreda uz monitoring intrakranijalnog pritiska je metoda izbora liječenja komatoznih stanja
   5. hipotermija – smanjuje potrebu za kisikom, hiperalimentacija, derivacija urina itd, monitoring vitalnih funkcija, su pomoćne metode
4. dijagnostika lezije pomoću CT
5. hirurško uklanjanje lezije koja je dovela do poremećaja.