Oportunističke infekcije

 

 

Osobe sa urođenim ili stečenim poremećajem imuniteta su veoma sklone infekcijama koje izazivaju ne samo patogeni nego i uslovno patogeni mikroorganizmi. Broj takvih osoba u zadnje vrijeme je u porastu, pa su u porastu i ove infekcije. Za to ima više razloga, a najvažniji su produženje Ijudskog vijeka koji je u razvijenim zemljama u zadnjih 100 godina udvostručen. Zbog toga u populaciji ima sve više starijih osoba koje češće obolijevaju od degenerativnih, metaboličnih i malignihi oboljenja. Bolesnici sa malignim tumorima i sistemnim oboljenjima liječe se citostaticima, kortikosteroidima, zračenjem i drugim imunosupresivnim lijekovima. Isto tako i presađivanje organa, stavljanje umjetnih valvula i proteza zahtijeva često imunosupresivnu i antibiotsku terapiju. Pored imunosupresije koju izazivaju maligni tumori retikuloendotelijalnog sistema i imunosupresivna terapija, poremećaj specifičnog imuniteta može biti još i posljedica urođenih anomalija i drugih oboIjenja koja se javljaju docnije u životu. Tako može postojati u djece primarni deficit imuniteta koji je posljedica deficita prastanice B i T limfocita. Od oboljenja koja se javljaju docnije najvažniji su endokrini poremećaji, nefrotični sindrom, eksudativne enteropatije, zapaljenje debelog crijeva, kolagenoza, malnutricija i splenektomija.

Postoji i fiziološki ili prirođni deficit imuniteta koji se javi kod dojenčadi kada nestane majčin IgG što je čest slučaj u djece koja su rođena prije vremena. Pomanjkanje specifičnog imuniteta kod starih osoba posljedica je involucije limfoidnih organa i timusa, smanjenja broja T limfocita i poremećaja njihove funkcije.

Pored specifičnog imuniteta, u odbrani protiv infekcije igra ulogu i nespecifični imunitet koga sačinjava intaktna koža i sluznica, te normalna crijevna flora. Kod pojedinih osoba i imunosupresivnih bolesnika često je narušen i nespecifični imunitet zbog velikog broja endoskopskih pretraga, parenteralne terapije, opekotina, operativnih zahvata, endotrahealnih tubusa, urinarnih katetera, šantova i neopravdane primjene antibiotika u svrhu profilakse koji narušavaju integritet normalne crijevne flore.

Sve su to razlozi zbog kojih se kod takvih osoba javljaju i infekcije koje izazivaju uslovno patogeni mikroorganizmi koji se nalaze na samom bolesniku ili u njegovoj neposrednoj okolini i koje u normalnim okolnostima ne izazivaju oboljenje. Te infekcije se nazivaju oportunističkim infekcijama. Pošto su ti mikroorganizmi veoma rezistentni na antibiotike, oni kod imunodeficitarnih osoba mogu izazvati veoma teška i često smrtonosna oboljenja, što predstavlja veliki problem u savremenoj medicini.

Etiologija

Uzročnici koji izazivaju oboljenje u imunosupresivnih osoba mogu biti bakterije, virusi, paraziti i gljivice. Oni mogu poticati iz egzogene flore; dakle, iz neposredne okoline bolesnika, a češće potiču iz endogene flore sa kože bolesnika ili iz njegovog digestivnog i respiratornog trakta. Ako potiču iz bolesnikove okoline, onda su to najčešće streptokoki iz grupe A, pneumokoki, piogeni stafilokoki i salmonele. Od bakterija iz endogene flore bolesnika najvažniji su stafilokokus epidermidis, klebsiela  enterobakter, proteus species, pseudomonas aeruginoza, ešerihija koli, zatim anaerobne bakterije bakteroides fragilis i bacilus fundiliformis. Od virusa najvažniji su citomegalovirus, herpes simpleks i varičela zoster, od parazita toksoplazma gondi, listerija monocitogenes i pneumocistis karini, a od gljivica kandide.

Klinički sindromi

Uslovno, patogene bakterije mogu izazivati iste kliničke sindrome koje izazivaju patogeni mikroorganizmi. Kod imunosupresivnih bolesnika ipak se najčešče javljaju infekcije mokraćnih i bilijarnih puteva, pneumonije i septikemije sa metastazama u pojedinim organima. Smrtnost je dosta visoka i ona je utoliko viša ukoliko je bolesnik stariji.

Terapija

Antibiotska terapija u liječenju oportunističkih infekcija koje su prouzrokovane uslovno patogenim mikroorganizmima nije efikasna kao kod drugih infekcija, jer su ove bakterije veoma rezistentne na većinu antibiotika. Prije izolacije uzročnika antibiotici se primjenjuju na osnovu empirije ili iskustva, pa se kod sumnje na grampozitivne bakterije primjenjuje penicilin ili cefalosporini, kod gramnegativnih aminoglikozidi, a kod anaerobnih bakterija penicilin, klindamicin, hloramfenikol i metronidazol. Kod veoma teških bolesnika prije izolacije uzročnika može se primijeniti i kombmacija cefalosporina i aminoglikozida ili samo cefalosporini III generacije, koji imaju veoma veliki spektar antibakterijskog djelovanja. Nakon izolacije uzročnika, izvrši se, po potrebi, korekcija antibiotske terapije prema antibiogramu. Pored primjene kauzalne terapije, treba u svakom slučaju pokušati otkloniti uzroke koji su doveli do imunosupresije (ukoliko je to moguće).

I simptomatska terapija ima veliki značaj u liječenju ovih bolesnika. Po potrebi, daju se kardijaci, analeptici, nadoknada tekućine i soli, korekcija minerala, zatim drenaža dišnih puteva, terapija kisikom, a po potrebi, i hirurška intervencija

Profilaksa

Profilaksa oportunističkih infekcija se sastoji u strogoj primjeni higijenskih mjera u bolnicama, strogoj kontroli hospitalnih infekcija, redovnoj kontroli upotrebe i sprečavanju zloupotreba antibiotika u bolnicama, posebno u svrhu profilakse. Pored toga, potrebna je izolacija imunosupresivnih bolesnika u posebnim sobama, a po potrebi, i protektivna izolacija u posebnim komorama (ako se radi o bolesnicima sa veoma teškim poremećajem imuniteta).