Virusni encefalitis

Definicija

Encefalitis  može biti primarna manifestacija ili sekundarna komplikacija virusne infekcije. Primarni encefalitis je posljedica direktne, akutne invazije moždanog parenhima virusom. Sekundarni encefalitis je komplikacija virusne infekcije u čijem nastanku stoji imunološki mehanizam. Radi se o para- ili postinfektivnim encefalitisima, kao i postvakcinalnom encefalitisu, koji se javljaju 5-10 dana poslije početka virusne bolesti (malih, ovčijih boginja, vakcine protiv velikih boginja i dr.).

Etiopatogeneza

Infekcija CNS-a virusom može da nastane na dva načina:

• hematogenim putem, sa mjesta primarne infekcije (npr. nazalna sluznica)
• neurogenim putem, kada se virus iz ulaznog mjesta širi duž aksona do ganglija, a potom dalje u nervno tkivo (npr. herpes simpleks, varičela zoster virus, rabies).

Na primjer, herpes simpleks virus tip 1 (HSV-1) prenosi se respiratornim putem ili pljuvačkom. Primarna infekcija se obično dešava u djetinjstvu i subklinički ispoljava, npr. kao lahka respiratorna infekcija. Od 50-90% odraslih osoba ima antitjela prema HSV-1. Pretpostavlja se da nakon rane primarne infekcije HSV-1 ostaje latentan u trigeminalnim ganglijama, iz kojih bi kasnije, tokom reaktivacije, mogao da dospije do mozga i moždanica nervnim vlaknima trigeminalnog nerva. Time bi se dijelom objasnila i njegova predilekcija za temporalne i frontalne režnjeve.

Klinička slika

Osnovni simptomi encefalitisa su povišena temperatura sa znacima moždane disfunkcije, tipa izmjenjenog stanja svjesti, epileptičkih napada, a moguće su i promjene ličnosti, pareze i paralize, kao i oštećenja kranijalnih živaca. Meningealni znaci mogu biti pozitivni, ukoliko zapaljenje zahvati i subarahnoidalni prostor.

Poseban problem predstavlja prepoznavanje encefalitisa čiji je uzročnik hepres simpleks virus (najčešće tip 1). Ovo je inače virus za čije liječenje postoji lek aciklovir, koji je potrebno uvesti u terapiju na samom početku bolesti kako bi se izbjegao visoki stepen smrtnosti (70-80%) i teške neurološke posljedice. Za ovaj encefalitis je karakteristično da je zapaljenje najčešće lokalizovanu u temporo-frontalnim regionima, te se u kliničkoj slici osim povišene temperature i glavobolje javlja i simptomatologija karateristična za oštećenje ovih regiona. Početak bolesti može biti nagao sa epileptičkim napadima ili postepen sa afazijom, psihičkim poremećajima u vidu konfuznosti, poremećaja ličnosti, agitacijom, pa i halucinacijama, a oko 50% bolesnika ima hemiplegije, hemihipestezije i fokalne epileptičke napade.

Klinička slika je vrlo bogata, raznovrsna i u velikoj mjeri nespecifična, te se stoga savjetuje da se svakom bolesniku sa povišenom tjelesnom temperaturom, glavoboljom i novonastalim epileptičkim napadima u terapiju uvede aciklovir!

Dijagnoza

Tokom pregleda likvora nalazi se blaga pleocitoza (> 5 limfocita/mm3) kod oko 90% oboljelih.

EEG, CT i NMR glave imaju veliki dijagnostički značaj u herpes simpleks encefalitisu (fokalna inflamatorna promjena, najčešće temporalno ili temporofrontalno), ali je problem što se ovako izmjenjeni nalazi manifestuju tek kada je bolest u punom zamahu.

Liječenje

Herpes simpleks encefalitis se liječi aciklovirom, tokom 10-14 dana. Simptomatska terapija se uvodi u liječenju edema mozga, uznemirenosti, epileptičkih napada i dr.