Groznica – Febris

Groznica je stanje povećanja tjelesne temperature usljed rada hipotalamičnog termostata na višem nivou. Rad centra za regulaciju toplote nastaje zbog više etioloških faktora a najčešći su pirogene supstance.

Etiološki faktori groznice

• pirogene supstance

biološki aktivne tvari koje djeluju na termostat u hipotalamusu. Mogu biti egzogenog porijekla (sastavni djelovi bakterija) ili endogenog porijekla (produkti raspadanja ćelija)

• dezintegracija proteina

dezintegracijom proteina nastaju visokomolekularni spojevi albumoze i peptoni koji djeluju na termostat (što se ovo ne bi ubrajalo u endogene pirogene)

• injekcije hipertoničnog ili hipotoničnog rastvora (destilovana voda), nacl i glukoze dovode do raspadanja ćelija i oslobađanja endogenih pirogena

• biološki aktivne tvari

koje se ne ubrajaju u pirogene toksine (adrenalin, kofein, kokain, nikotin)

• posljedica oštećenja mozga

usljed krvarenja ili traume može se oštetiti termoregulacioni centar

• refleksna nadraženja

recimo usljed kataterizacije ili kod bubrežnih i žučnih kolika 

• psihičke traume

Pirogene supstance

One mogu biti egzogenog ili endogenog porijekla.

Bakterijski pirogeni toksini su najčešći uzroci nastanka groznice. Te toksine sadrže i patogene i nepatogene bakterije. Građa tog bakterijskog toksina kod većine bakterija je slična.

Endogeni pirogeni nastaju iz oštećenih ćelija tkiva i izazivaju tzv. aseptične groznice. Pirogena supstanca koja je pronađena u polimorfonuklearima je vrlo često posrednik u izazivanju temperature kod bakterijskih infekcija jer bakterijski toksini tjeraju leukocite na lučenje ovog endogenog pirogena.

Patogeneza groznice

Groznica nastaje pod djelovanjem pirogenih supstanci. Te pirogene tvari mogu djelovati direktno na hipotalamički centar ili indirektno (kao što djeluje većina pirogena) na leukocite koji oslobađaju endogeni pirogen i koji onda povisuje aktivnost hipotalamičkog termostata na viši nivo.

Hipotalamični termostat se sastoji od dva dijela:

Prednji dio centra zadužen je za odavanje toplote: vazodilatacija, znojenje i inhibicija dejstva zadnjeg dijela hipotalamusa.

Zadnji dio centra zadužen je za produkciju toplote tj. zaštitu od hlađenja preko vazokonstrikcije, povećanja metaboličke proizvodnje toplote i inhibicijom prednjeg dijela centra.

Centar je povezan povezan sa receptorima za toplotu na koži a pored toga na njegovo funkciju ima uticaja i temperatura krvi koja kroz njega prolazi.

Povišenje temperature u toku groznice ne zavisi od temperature spoljašnje sredine, funkcija termoregulacije je očuvana (ali centar radi na višem nivou).

Tipovi groznice

Normalna temperatura čovjeka mjerena oralno je 36,2 – 36,8C i pokazuje određena dnevna kolebanja (oko 0,5C). mi uzimamo da je temperatura do 37C normalna i nije patološka, a za veće temperature postoji i posebna podjela:

37-38 – subfebrilna temperatura

38-39 – umjereno povišena

39-40 – visoka temperatura

40-41 – vrlo visoka

41-42 – hiperpiretična

Pored podjele prema visini temperature imamo i podjelu prema načinu pojavljivanja, toku i nestajanju groznice.

• febris continua

temperaturna kriva se održava na istoj visini tokom cijelog dana a kolebanja su do 1C (razlike između jutarnje i večernje temperature). Kod trbušnog i pjegavog tifusa i nekih drugih akutnih infekcija.

• febris remittens

kod nje je su razlike između jutarnje i večernje temperature veće od 1C. pojavljuje se kod sepse i bronhopneumonija

• febris intermittens

povremena groznica – smjenjivanje perioda febrilnog i afebrilnog stanja. Karakterisitična je malarija.

• febris recurrens

povratna groznica. Periodi smjenjivanja febrilnog i afebrilnog stanja su duži nego kod intermitene groznice i bolest u kojoj se pojavljuje zove se povratna groznica (izaziva je borrelia recurrentis)

• febris hectica – hektična groznica

karakteristična su veća dnevna kolebanja koja obično dugo traju, pojavljuje se kod sepse i kod teških plućnih tuberkuloza.

• febris undulans – lepršava groznica

pel-ebsteinova kriva – vjerovatno brza smjenjivanja febrilnog i afebrilnog stanja. Pojavljuje se kod limfogranulomatoza

• febris atypica

za nju je karakterističan nagli uspon i nagli pad tjelesne temperature. Javlja se kod sepse.

Stadijumi razvoja groznice

• stadium incrementi – stadij povećanja tjelesne temperature

temperatura može rasti postepeno (trbušni tifus) ili naglo (pneumonija i malarija). Na bolesniku se primjeti bljedilo, drhtavica, naježena koža…simptomi su izraženiji što je brži rast temperature!
Disanje i rad srca su ubrzani

• stadium fastigii ili stadium acne – stadij održanja temperature

povećana je produkcija a i odavanje toplote.

• stadium decrementi – opadanje tjelesne temperature

može biti naglo (kritički) i  postepeno (). Naglo opadanje temperature – kritičko – dovodi organizam u opasnost jer stvara nove uslove na koje se organizam teško prilagođava. Kritički pad temperature može dovesti do insuficijencije kardiovaskulatnog sistema jer groznica narušava funkciju cirkulacije te nastupi smrt usljed zatajivanja srca.

Litički pad temperature ne predstavlja opasnost po život pacijenta.

Do pada temperature dolazi zbog prestanka dolaženja pirogena u hipotalamički centar, njegova funkcija se spušta na niži nivo i on pokreće povećano odavanje tolote vazodilatacijom u koži i znojenjem.