Hipoksija

Hipoksija je stanje nedovoljnog snadbijevanja tkiva kiskom. Prema etiološkom faktoru i patogenezi razlikujemo nekoliko vrsta hipoksija: hipoksična hipoksija, anemična, stazna i histotoksična.

Hipoksična hipoksija

Posljedica je nedovoljne oksigenacije arterijske krvi u plućima, hemoglobin je nedovoljno zasićen kisikom. Uzroci za to su različiti:

• nedovoljan parcijalni pritisak kisika u zraku.
• Nedovoljna plućna ventilacija (insuficijencija disajnog centra, gušenja, brohnospazam, paraliza disajne muskulature itd.)
• Otežana difuzija gasova kroz respiratornu membranu (zbog zadebljanja membrane ili zbog nepovljnog odnosa ventilacija/perfuzija)
• plućni vaskularni šant: dešava se kod kolabiranja pluća u pneumotoraksu, kod svježe atelektaze (smanjenje respiratorne površine).

Anemična hipoksija

Zasićenje hemoglobina oksigenom je zadovoljavajuće ali nema hemoglobina dovoljno (ili je vezan za neki drugi element). Uzroci mogu biti:

• anemije
• vezanje sa karbon monoksidom
• pretvaranje u methemoglobin
• pretvaranje u sulfhemoglobin

Kad je uzrok anemija to može biti zbog kvantitativnog nedostatka hemoglobina i zbog kvalitativnih razloga (patološki oblici hemoglobina kao nasljedne anomalije), hemolitički procesi i hipoplazije koštane srži.

Karboksihemoglobin

Nastaje vezanjem CO za hemoglobin i ovaj ima oko 200 puta veći afinitet nego kisik. Reakcija je reverzibilna ali je jako teško istjerati taj CO i to se rješava davanjem kisika pod pritiskom

Methemoglobin

Nastaje oksidacijom Fe u hemoglobinu iz dvovalentnog u trovalentno djelovanjem raznih toksina (nitiriti, nitro benzol, anilin, arsenvodonik,…). Hipoksični efekti se javljaju kad methemoglobin pređe koncentraciju 30-40% u krvi. Reakcija je reverzibilna.

Sulfhemoglobin

Nastaje vezanjem redukovanog hemoglobina sa H2S (sulfovodonik) i dolazi do ireverzibilnog blokiranja hemoglobina. Može nastati apsorpcijom H2S iz crijeva (nastaje pri crijevnim intokskikacijama:sulfonamidi, fenacetin itd.).

Stazna hipoksija

Nastaje u poremećajima periferne cirkulacije i kod insuficijencije srca. Kisika u arterijskoj krvi ima dovoljno ali zastoj krvi nedozvoljava da se taj kisik preda u tkiva i tkiva postaju hipoksična.

Histotoksična hipoksija – tkivna hipoksija

Kisika ima dovoljno u krvi, krv ga normalno doprema do tkiva on ulazi u tkivo ali su oštećeni ćelijski enzimi koji taj kisik treba da utiliziraju. Događa se to kod recimo inaktivacije citohrom oksidaze cijanidima i kod djeovanja narkotika na sistem dehidrogenaze.

Tkivna hipoksija može nastati i kada je tkivo hiperkativno pa krvotok i respriatorni sistem nisu u stanju da mu dopreme toliko kiska koliko ono troši.

Djelovanje hipoksije

• Centralni nervni sistem: Ima najjače izraženo vulnerabilnost prema hipoksiji. Djelovanje hipoksije na mozgu već nakon 3-4 minute dovodi do ireverzibilnih promjena u kori i tako redom propadaju više funkcije da bi nakon 15-20 minuta nakraju propali i centri u kičmenoj moždini. Znaci hipoksije takođe se javljaju najprije od strane CNS-a kao zbunjenosti, gubitak orijentacije i laka euforija – slično pijanstvu, slijedi zatim gubitak svijesti.

• Maljičasti prsti: Fenomen koji se pojavljuje kod teških hroničnih hipoksija (opstruktivni emfizem, bronhiektazija, cor pulmonale chr.) na vrhovima prstiju ruku i nogu zadebljavaju zadnje falange u vidu maljice.