Kateterizacija srca

Definicija

Kateterizacija srca je uvođenje dugih i tankih katetera kroz venu ili arteriju u srce, u dijagnostičke i terapijske svrhe.

Prvu kateterizaciju srca na čovjeku uradio je radiolog W. Forssmann 1929. godine, kada je sam sebi kroz venu ruke uveo kateter u svoje srce. Najveći doprinos fiziološkim mjerenjima ovom metodom učinili su Cournand i Richards (1941-45), retrogradnu kateterizaciju lijevog srca uveo je Zimmerman (1950), uvođenje katetera punkcijom vene i arterije Seldinger (1953), trans-septalno prolaženje kateterom iz desne u lijevu pretkomoru Ross (1959), selektivnu koronarografiju Sones (1959), djelimičnu kateterizaciju Swan i Ganz (1970), angioplasties dilataciju arterijske stenoze Gruntzig (1978) i endomiokardijalnu katetersku biopsiju Sakakibara (1962).

Indikacije

U dijagnostičke svrhe kateterizacija srca je indikovana u svih složenih urođenih mana srca, u stečenih oboljenja valvula, u kardiomiopatije, u ishemičkoj bolesti srca i izvjesnih oblika aritmije. U svim pomenutim grupama ima jednostavnijih oblika oboljenja koji se mogu pouzdano dijagnostikovati neinvazivnim metodama kao što su prolazni ductus Botalli, koarktacija aorte, mitralna stenoza, prolaps mitralnog zaliska i druge. Pri najmanjoj nejasnoći kateterizacija srca je dijagnostički arbitar. U većini slučajeva koje se podvrgavaju operativnom liječenju, ona je najvažniji dijagnostički metod jer obezbjeđuje sve bitne informacije o patofiziologiji i anatomiji promjena u srcu.

Kontraindikacije

Apsolutne kontraindikacije ne postoje, a relativne su: akutne infekcije i nejasna visoka febrilnost, teška renalna insuficijencija, akutno gastrointestinalno krvarenje, visoka nekontrolisana sistemska hipertenzija, teška dehidracija sa elektrolitnim disbalansom i duboka starost. Neposrednih kontraindikacija od strane srca očigledno nema. Ali, u veoma rizičnih i nestabilnih srčanih bolesnika kateterizacija srca se smije izvoditi samo u ustanovi u kojoj postoje svi uslovi za najhitniju operaciju na otvorenom srcu.

Tehnika kateterizacije

Kateterizacija srca se izvodi u lokalnoj ili u opštoj anesteziji u djece dok bolesnik leži na specijalnom rendgenskom stolu između jedne ili dvije pokretne rendgenske cjevi i kinokamera, naspram dva ili više TV-monitora, sa priključenim trokanalnim EKG-monitorom_; jednokanalnim ili dvokanalnim elektromanometrom, sa monitorom krivulja i brojčanih vrijednosti pritisaka krvi. Aparatura kompjuterski obrađuje, prikazuje i štampa sve što se programira. Komplet za kardiopulmonalnu reanimaciju je sastavni dio opreme.

Uvođenje katetera je aseptičko, kroz femoralnu, kubitalnu ili aksilarnu arteriju i venu, češće punkcijom (po Seldingeru) nego preparisanjem krvnog suda. Kateter koji prilazi srcu iz periferne vene napreduje do šupljih vena, desne pretkomore, desne komore, plućne
arterije i grana do prekapilara pluća (tzv. antegradna ili desna kateterizacija). Kateter uveden kroz arteriju ulazi retrogradno do arkusa i bulbusa aorte, u lijevu komoru, u ušća i grane koronarnih arterija (tzv. lijeva kateterizacija srca). Put i položaj vrha katetera se prati fluoroskopijom na televizijskom ekranu. Kateteri se povremeno ispiraju hepariniziranim rastvorom radi sprječavanja koagulacije krvi u njemu. Spoljni kraj katetera se spaja sa priključkom komorica elektromanometra radi direktnog mjerenja krvnog pritiska u šupljinama srca i uzimanja uzoraka krvi. Vrh katetera se premješta redom u sve šupljine srca i krvnih sudova koji izlaze iz njih i u svakoj se izmjeri i zapiše sistolni, dijastolni i srednji pri-
tisak i odredi zasićenost krvi kiseonikom. Potom se kroz venski kateter ubrizgava bolus rashlađene 5% glukoze koji će nizvodno biti uhvaćen lijevim kateterom radi termodilucionog određivanja minutnog volumena srca. Iz izmjerenih vrijednosti kompjuter odmah saopštava srčani indeks, sistemsku i pulmonalnu vaskularnu rezistenciju, šantove (smjer i veličinu), sile naprezanja komore, gradijente pritiska na valvulama, površine otvora valvula i druge programirane parametre.

Već sami prolaz katetera kroz srce posmatran na monitoru može da otkrije grube anatomsko-patološke malformacije (veće dilatacije šupljina, tjesne stenoze valvula, defekt srčane pregrade, transpoziciju velikih arterija itd.). Cjelovitu i dinamičnu sliku dobijamo tek
ubrizgavanjem jodnih kontrasta kroz kateter i snimanjem u kinetehnici. Angiokardiografijom nazivamo snimak svih struktura srca, plućnih arterija i vena i ascendentne aorte. Ventrikulografijom nazivamo snimak kontrakcija komore, izgleda njenih valvula i arterije koja iz nje izlazi. Aortografijom nazivamo snimanje ascendentne aorte i njenog arkusa, a selektivnom koronarografijom prikazivanje lijeve i desne koronarne arterije sa svojim granama. Snimanjem iz različitih pravaca, uz ponovljeno ubrizgavanje kontrasta, dobija se potpuna trodimenzionalna predstava o strukturama
koje su snimljene. Za urođene mane (najčešće djeca) snima se istovremeno iz PA i lateralnog pravca, čime se umanjuje doza kontrasta. Ubrizgavanje kontrasta izvodi se ručno (koronarografija) ili pomoću pumpe sa programatorom sinhronizovano sa EKG-om.

Osim u mirovanju, kateterizacija srca može da se radi i za vrijeme izvođenja testova, kao što su ergometrija, elektrostimulacija srca, ispitivanje lijekova i dr.

Danas se više ne primenjuju druge tehnike kateterizacije srca, kao transbronhijalna punkcija lijeve pretkomore, transkutana punkcija lijeve komore, transkateterska punkcija atrijainog septuma radi prelaska katetera iz desne u ljevu pretkomoru i dr.

Najvažniji podaci koji se dobijaju kateterizacijom srca čine osnovu za dijagnozu i izbor metoda operacije.