Uzroci smanjenog rasta kod djece

Tjelesna visina djeteta koja je za uzrast i spol djeteta ispod 3 centile ili je manja od 2 SD (standardne devijacije) smatra se smanjenim tj. malim rastom i ukazuje na potrebu medicinske obrade, djeteta u cilju otkrivanja uzroka ovakvog stanja.

Mora se imati u vidu da 85% djece sa visinom ispod -2 SD ili 50% sa visinom ispod 3 SD predstavlja jednu od varijanti fiziološkog smanjenog rasta. Procjena visine se kod te djece vrši u odnosu na korigovani genetski potencijal, a patološko je odstupanje za više od 2 SD (8,5cm) od tog genetskog potencijala.

Fiziološke varijante smanjenog rasta

Obiteljski smanjen rast

Takvo dijete je nisko od svoje 3. godine. Do kraja adolescentnog perioda brzina rasta je normalna i na 3. je centili. Koštana starost i denticija su u fiziološkim granicama kao i dob početka puberteta.

Obiteljski usporen rast i sazrijevanje

Ovaj oblik smanjenog rasta je genetski uslovljen. Dijete ima od svoje treće godine brzinu rasta na trećoj centili. Pubertet kasni za 2-4 godine, ali njegovim početkom djeca nadoknade visinu, koja na koncu odgovara visini predviđenoj genetskim potencijalom.

Kombinacija obiteljski smanjenog rasta i usporenog rasta i sazrijevanja

Obiteljska anamneza smanjenog rasta kod ove djece je pozitivna, a u obitelji takođe, postoji usporeno sazrijevanje. Ovakva djeca su najniža pred sam početak puberteta, te u tom momentu obično traže liječničku pomoć. Treba isključiti larvirani oblik glutenske enteropatije ili parcijalni nedostatak hormona rasta. Ako postoje psihološke smetnje zbog ovakvog stanja mogu se kratkotrajno ordinirati male doze androgena.

Patološki oblici smanjenog rasta

Primordijalno smanjen rast

Ovaj poremećaj ima početak prenatalno tj. zaostatak u rastu počinje intrauterino, pa su porođajna dužina i masa manje u odnosu na gestacijsku dob. Uzroci malog rasta u ovom periodu su različiti oblici insuficijencije placente, intrauterine infekcije (toksoplazmoza, citomegalija, rubeola), različiti dismorfički sindromi (Silverov, Russelov, Cockaynov, Noonanov, Aarskog, Shprintzenov). Uz smanjen rast uočavaju se anomalije kao što su izrazita mršavost, malena mandibula, spušteni uglovi usana, niže postavljene aurikule, kratak i zakrivljen mali prst šake, asimetrija lica te trupa i ekstremiteta, iako je zaostatak u rastu veoma uočljiv, koštana starost i spolni razvoj odgovaraju hronološkoj dobi. Česti su znaci oštećenja CNS-a. Terapije kojom bi se pospješio rast nema.

Nizak rast zbog pothranjenosti

Prema podacima Svjetske zdravstvene organizacije 60% sve predškolske djece u svijetu ima neki stepen pothranjenosti. Nedovoljan proteinski unos najčešći je uzrok zaostataka u rastu. Nutritivni nedostatak nekih mikroelemenata (npr. cinka) može biti uzrok zaostatka u rastu i razvoju.

Endokrini uzroci smanjenog rasta

Nedostatak hormona rasta, tireoidnih hormona, inzulina i spolnih hormona na jednoj strani te hiperprodukcija glikokortikoida na drugoj strani, su glavni endokrini uzroci niskog rasta.

Hromozomopatije

Smanjen rast prvenstveno uzrokuje gonadna disgeneza ili Turnerov sindrom kod djevojčica, na koji se zbog relativno velike učestalosti mora misliti kod svake djevojčice niskog rasta te uraditi kariogram kod svih niskih djevojčica. Smanjen rast se vidi i kod anomalija autosoma npr. trisomija 21, 13 i 15 para hramosoma.

Mendelski nasljedne bolesti kao uzrok smanjenog rasta

Glikogenoze, lipoidoze i aminoacidopatije dovode takođe do smanjenog rasta

Urođene sistemske bolesti kostiju i hrskavice

Ova oboljenja dovode do neproporcionalno smanjenog rasta. To su hondrodistrofija, mukopolisaharidoze i metafizna displazija.

Smanjen rast zbog hroničnih oboljenja pojedinih organskih sistema

Smanjen rast može čak skrenuti pažnju na osnovnu bolest. Zaostatak u rastu često se vidi kod sljedećih hroničnih bolesti:

• bolesti bubrega praćene hroničnom renalnom insuficijencijom,
• bolesti srca sa hroničnom hipoksemijom (desno-lijevi šant), te one praćene hroničnom kardijalnom insuficijencijom,
• bolesti probavnog sistema praćene dugotrajnim povraćanjem, prolivom i malapsorpcijom te bolesti jetre (ciroza jetre),
• bolesti hematopoetskog sistema kao što su hronične hemolitičke anemije.

Zaostatak u visini i težini kod hroničnih oboljenja uzrokovan je različitim faktorima kao što su: nemogućnost unošenja hrane i njene utilizacije, oslabljena perfuzija tkiva krvlju, što dovodi do hronične hipoksije i acidoze, te moguće rezistencije perifernih tkiva na djelovanje anaboličkih hormona. Značajne su i psihološke smetnje koje se javljaju uz hronične bolesti.