Vrste i uloga receptora

Receptori su strukture koje vrše pretvaranje energije draži u receptorski potencijal. To je lokalni, nepropagirajući odgovor. Intenzitet mu ovisi od intenziteta podražaja. Ako je dovoljno jak uzrokuje nastanak akcionog potencijala, nervnog impulsa, u aferentnom neuronu. Informacija se potom prenosi na slijedeći neuron koji može biti:

• dio refleksnog luka somatskih ili autonomnih refleksa ili
• dio nekog od ascendentnih puteva kojim se kroz kičmenu moždinu prenosi signal ka višim nervnim centrima gdje se vrši obrada i interpretacija informacija.

Vrste receptora:

• mehanoreceptori, koji zamjećuju mehaničku deformaciju receptora ili tkiva u njegovoj neposrednoj blizini,
• nociceptori (receptori za bol) koji zamjećuju oštećenje tkiva, bilo ono fizičke ili hemijske prirode,
• termoreceptori, koji zamjećuju promjene temperature – neki hladnoću, drugi toplinu
• fotoreceptori (elektromagnetski) koji u mrežnici oka zamjećuju svjetlost
• hemoreceptori koji u ustima zamjećuju ukus, u nosu miris, u arterijskoj krvi nivo O₂, osmolarnost tjelesnih tečnosti, koncentraciju CO₂ …

Receptori reagiraju samo na adekvatnu draž, kojoj je dovoljna i pražna vrijednost da dovede do pojave akcionog potencijala dok neadekvatna draž bez obzira na svoju jačinu ne može dovesti do podražaja receptora.

Maksimalna amplituda većine receptorskih potencijala iznosi oko 100 mV, što je približno jednako maksimalnom naponu akcijskih potencijala. Jedna od osobina receptora je i njihova adaptacija – ako draž djeluje duže receptor smanjuje broj impulsa tj. navikava se na draž. Tijela senzornih neurona koji dobivaju informaciju iz receptora su smještena u ganglijama dorzalnih korijenova  spinalnih nerava.

Refleks je odgovor na vanjske i unutrašnje draži koji se dešava posredstvom nervnog sistema. Specifični senzorni podražaj izaziva brzu motornu reakciju.

U osnovi svakog refleksa  je refleksni luk koji se sastoji od najmanje 5 komponenti :

• receptor
• aferentni (senzorni) neuron
• sinapsa ( nervni centar)
• eferentni (motorni ) neuron
• efektor

To je prosti refleksni luk. Ako se između aferentnog i eferentnog neurona nalaze tzv umetnuti  ili interneuroni onda je to složeni refleksni luk.

Receptor djeluje kao pretvarač koji energiju stimulusa pretvara u električni receptorski potencijal. To je lokalni , nepropagirajući fenomen, veličina mu je proporcionalna intenzitetu podražaja. Ako je dovoljno veliki može, zbog razlike potencijala izazvati pojavu akcionog potencijala na aksonskom brežuljku aferentnog neurona. Signal se senzornim neuronom prenosi do nervnih centara u CNS-u.

U sinapsi  u CNS-u signal se prenosi direktno ili preko interneurona na eferentni, motorni neuron koji završava na efektoru (mišić, žlijezda). Refleksi koji imaju samo jednu sinapsu u nervnom sistemu nazivaju se monosinaptički, a oni koji imaju više sinapsi su složeni, polisinaptički refleksi.