Toksičnost

Postoje dvije glavne vrste bakterijskih otrova:

• egzotoksini
• endotoksini

Egzotoksini se izlučuju izvan stanice. To su polipeptidi mulekulske mase 10 000-900 000. Budući su proteinske građe vrlo su termolabilni, pa razgrađuju se na temperaturma višim od 60 stupnjeva. Svi drugi uvjeti koje denaturiraju proteine (soli teških metala, jake kiseline i lužine, UV zračenje) također uništavaju egzotoksine. Egzotoksini su među najjačim otrovima poznatim čovjeku. Imaju specifičan afinitet za pojedina tkiva, pa imamo neurotoksine, nefrotoksine, hepatotoksine, kardiotoksine, enterotoksine.

Svi egzotoksini su odlični antigeni, pa u organizmu čovjeka i životinja izazivaju stvaranje velikog broja specifičnih antitijela. Kada se egzotoksini tretiraju formalinom ili povišenom temperaturom gube svoju toksičnost, ali zadržavaju antigenost pa se zovu toksoidi ili atenuirani toksini. Koriste se kao cjepiva.

Endotoksini su sastavni dio stanične stijenke i oslobađaju se u okolinu uslijed raspada bakterije. Složene su građe: gliko-lipido-polipeptidni kompleksi. Otporni su na djelovanje temperature (termostabilni), raznih kemikalija i UV zračenja. Mnogo su manje otrovni od egzotoksina i ne izazivaju specifične manifestacije jer nemaju naročiti afinitet za određena tkiva. Svi izazivaju slične simptome: proljeve, povišenje temperature tako da izazivaju oslobađanje endogenog pirogena iz stanica domaćina, a taj pirogen povisi vrijednost u hipotalamičkom termostatu, i efekte na krvožilnom sistemu: leukocitoza, trombocitopenija, diseminirana intravaskularna koagulacija, povećan permeabilitet kapilara, edemi. Ne stimuliraju stvaranje antitijela i ne pretvaraju se u toksoide.

Ostale otrovne tvari:

• egzogeni pirogeni
• toksični enzimi koje bakterije luče prema van su hemolizini i leukocidini. Hemolizini razaraju membranu eritrocita. Ima ih više vrsta. Proteinske su građe i dobri su antigeni. Leukocidini inaktiviraju, usmrćuju i često liziraju leukocite, slični hemolizinima i ne djeluju na limfocite.