Salmonella

Prvi predstavnici ovog roda izolovani su iz slezine umrlog od tifusa i ta bakterija je nazvana Ebertov bacil. Rod salmonella su tipicno patogene crijevne bakterije koje obuhvataju preko 1500 razlicitih serotipova. Neke od njih su patogene samo za ljude , neke samo za zivotinje, a neke su izazivaci zoonoze.

Morfologija:

To su tanki, pravilni Gram (-) bacili, pokretni sa peritrihijalnim flagelama, aerobni su i fakultativno anaerobni, ne posjeduju kapsulu i ne stvaraju spore.

Kulturelne osobine:

Salmonelle su veoma osjetljive na uslove spoljasnje sredine. Kultivacija se vrsi na 37˚C u aerobnim uslovima. Nisu probiraci i dobro rastu na svim hranljivim podlogama. Na SS agaru obrazuju pravilne, okrugle, prozracne, laktoza (-) kolonije sa crnim centrom.

Biohemijske osobine:

Biohemizam salmonellae je vazan za njihovu identifikaciju i ispituje se na biohemijskoj seriji: pokretne, glukoza (+), laktoza (-), H₂S (+) , indol (-).

Antigena gradja:

Sve salmonellae posjeduju O i H antigen. Somatski O antigen je lipopolisaharidan, endotoksin i termostabilan. Sastoji se iz vise komponenti i grupno je specifican. Na osnovu gradje O-Ag-a sve salmonelle su podjeljene na 65 grupa koje su obiljezene velikim slovima od A-Z i brojevima od 1 do 65. Flagelarni H-antigen je protein i tipski je specifican. Njegova gradja je mozaicna , sastoji se iz dve faze: I faza je specificna i obiljezava se mali slovom (a do z); II faza je nespacificna i obiljezava se malim brojevima (1, 2, 3,…). Neke salmonelle posjeduju samo prvu fazu a neke i obje. Ovojni Vi-antigen u vidu ovojnice obavija tijelo bakterije. On je proteinske prirode i smjesten je na povrsini celije. Njega posjeduju samo neke salmonellae (salmonella tuphi).

Oboljenja izazvana salmonellama:

Kao bakterije iz porodice enterobakterija salmonelle najcesce izazivaju crijevna oboljenja nazvana alimentarne tokso infekcije. Sva oboljenja se dijele u tri grupe: alimentarne tokso infekcije, septikemije sa fokalozom i tifoidne groznice. Prema tipu oboljenja salmonellae se mogu podijeliti na: salmonella tuphi (1 serotip), salmonella choleraesis (1 serotip), i salmonella eneteritidis (1500 serotipova). Salmoneloze su oboljenja izazvana salmonelama. Put prenosenja je fekooralni. Kada dospiju u tanko crijevo salmonelle mogu ostati u crijevu ili uci u krv preko crijevnih limfnih sudova. Prema patogenezi i klinickoj slici dijele se na:

• Tifoidne (entericne ) groznice: najcesci izazivaci tifoidnih groznica su salmonella tuphi i salmonella paratiphi A,B,C. Patogeneza: kada salmonele dospiju u tanko crijevo, prelaze u mezenterijalne limfne zlijezde i tu se razmnozavaju. Ovo je period inkubacije 10-14 dana, za to vrijeme salmonele se ne mogu izolovati ni iz jednog materijala. Poslije inkubacije prelaze u krv, nastaje bakteriemija i putem krvi do svih organa i tkiva i formiraju lezije. Salmonelle pokazuju specijalni afinitet prema tkivima koje su bogate epitelijalnim celijama (jetra, slezina, kostna srz, i limfni cvorovi). Smjestene su uglavnom intraleukocitarno i tako su zasticene od fagocitoze i drugih antibakterijskim mehanizmima. Glavni simptom trbusnog tifusa je intoksikacija, koja nastaje zbog raspadanja bakterija u krvi i oslobadjanja endotoksina. Za vrijeme inkubacionog perioda i u toku prvih nedelja bolesti, organizam covjeka stvara specificna antitijela, ciji je titar raste i dostize maximum u trecoj nedelji bolesti. Od prve nedelje, pa sve do kraja bolesti Salmonelle se mogu izolovati iz krvi (pozitivna hemokutura). Od druge nedelje, kada salmonele dospiju u tkiva i organe , one pocinju da se izlucuju iz jetre, zuci, u crijeva i iz bubrega preko urina, tako da urinokulturu i koprokultura postaju pozitivne. Trbusni tifus je veoma tesko oboljenje koje ima simptome afekcije skoro svih organskih sistema (CNS, gastrointestinalnog trakta, res-a). Oboljenje traje 4-6 nedelja, kada organizam uz pomoc antitijela uspjeva da eliminise Salmonellae.
• Septikemije sa fokalozom:  najcesci je izazivac salmonella choleresus, mada mogu biti i druge vrte. Kod ovog oblika oboljenja bakterije dospijevaju iz crijeva u krv, a krvlju se transportuju do ciljnih organa, gdje formiraju specificne tifusne lezije. Salmonelle se mogu izolovati iz krvi i punktata, ali se ne mogu izolovati iz fecesa.
• Alimentarne toksi infekcije, najcesci izazivaci su salmonella enteritidis. Oboljenje je lokalizovano u crijevima i bakterije nikada ne prelaze u krv. Inkubacija traje 4-48h od unosenja zarazene hrane. Oboljenje se manifestuje bolovima u trbuhu, povisenom temperaturom, povrecanjem , prolivom koji moze da bude obilan sa 4-10 stolica dnevno. Stolica je tecna, zelenkasta, ali bez sluzi i krvi. Kod ovog oboljenja koje traje najduze 7 dana, salmonela se moze izolovati samo iz fecesa.

Mikrobioloska dijagnostika:

Zavisi od oblika oboljenja, perioda bolesti i materijala koji se analizira. Kod tifoidne groznice uzimanje materijala zavisi od nedelje bolesti. Izolacija salmonela vrsi se kulturom razlicitog materijala, a serolosko ispitivanje vrsi se vidalovom reakcijom aglutinacije (traze se antitijela protiv O i H antigena). Hemokultura i punktat tkiva pozitivna u I, II i III nedelji, urinokultura i koprokutura u II, III i IV nedelji. Najpouzdanija je urinokutura i koprokutura. Mikroskopsko ispitivanje ima znacaja samo kod primarno sterilnih materijala (likvor i punktati organa).

Kulturelno ispitivanje:

Zavisno od nedelje bolesti uzimaju se krv ili feces i zasijavaju se na podlogu za obogacivanje diferencijalne i selektivne podloge. Postupak kultivacije fecesa je isti kao i kod shigella. Krv se zasijava na dekstrozin (bujon) ili sterilnu govedju zuc pa se odatle svakog dana u toku narednih 10 dana presijava na SS agar.

Biohemijsko ispitivanje:

Izvodi se na biohemijskoj seriji sa cistom kulturom salmonele dobijenom na SS agaru.

Serolosko ispitivanje:

Aglutinacija na plocici izvodi se sa cistom kuturom uz pomoc polivalentnih grupno specificnih antiseruma (O-antiserumi). Kada se odredi grupa, pristupa se aglutinaciji sa monovalentnim tipski specificnim antiserumima. H-aglutinacija se izvodi posebno za obje flagelarne faze. Na taj nacin detekcijom O i H antigena odredjuje se vrsta, odnosno serotip salmonele. ELISA test ili direktna imunofluorescencija, sluze za detekciju bakterijskog antigena u bolesnickom materijalu (krv , likvor, feces) uz pomoc specificno obelezenih antitijela. Vidalova reakcija je aglutinacija u epruveti kojom se odredjuje titar Anti-o Anti-H antitijela u serumu bolesnika od trbusnog tifusa. Izvodi se u nizu epruveta sa dvostrukim razblazenjem seruma u koji se dodaje jednaka kolicina specificnih O, H i Vi antigena. Serum se uzima dva puta u toku bolesti, 1. i 3. nedelja da bi se vidio porast antitijela.

Tumacenje:

Dijagnosticki znacajan je titar 1:100 za O i H antigene. Kod aktivne infekcije ocekuje se cetvorostrui porast titra u drugom uzorku.

Kliconostvo:

Je pojava izlucivanja salmonella preko fecesa ili urina nakon prelezane bolesti. Moze da traje nekoliko dana do nedelja. Salmonella se nekada trajno zadrzava u odredjenim zaristima. Najcesce u jetri i zucnim putevima odakle se preko fecesa izlucuje u spoljasnju sredinu. Osoba kod koje postoji kliconostvo se naziva kliconosa, osoba je zdrava ali je izvor infekcije za ljude u okolini.

Terapija:

Antibakterijska terapija se sprovodi samo kod ekstraintestinalnih oblika salmoneloze (tifoidne groznice i septikemije sa fokalozom). Najcesce se kroiste hloramfenikol, ampicilin i baktrim. Kod alimentarnih tokso infekcija terapija je simptomatska.