Karantena je jedna od epidemioloških mjera kojim se sprječava širenje zaraznih bolesti putem izolacije oboljelih ili inficiranih od ostalih zdravih osoba. Karantena je ujedno i lokacija na koji se izdvajaju osobe za koje se sumnja da su oboljeli od neke zarazne bolesti ili samo postoji opasnost da su oboljeli. Dolazi od italijanske riječi Quarante = četrdeset, jer je izolacija trajala obično četrdeset dana. Naime venecijanske vlasti su 1423. godine ustanovile izolaciju bolesnih ili sumnjivih da su bolesni u trajanju od 40 dana na jednom ostrvu u Venecijanskom zalivu.

Smatralo se da sve zarazne bolesti imaju inkubaciju manju od 40 dana. Ovaj vremenski period nije određen iskustvom već na osnovu biblijskih podataka, jer su po bibliji i Mojsije i Isus 40 dana živjeli u izolaciji pustinje.

Za karantenu se obično bira zgrada u kojoj su potom smješteni oboljeli ili potencijalni bolesnici. Ulaz i izlaz, osim medicniskom osoblju, koje je opet podvrgnuto strogim higijeskim i dezinfekcionim postupcima, je zabranjen. Međutim i cijela sela ili slične teritorije mogu biti stavljene pod karantenu. Odjeljenja u bolnicama gdje su smješteni pacijenti sa zaraznim bolestima imaju tretman koji je predviđen za karantenu. Kao karantenske bolesti prema međunarodnim zdravstvenim propisima iz 1974. godine važe:

• kuga
• kolera
• žuta groznica
• boginje

U osamnaestom i devetnaestom vijeku normalna pojava na graničnim prijelazima je bila zgrada karantene u kojoj bi se smještali putnici koji su dolazili iz zemlje gdje je postojala epidemija neke zarazne bolesti.

Kuga

Definicija

Kuga (pestis) je teška zarazna bolest bakterijalne etiologije, koja spada u grupu zoonoza i karantenskih bolesti. Klinički se može manifestovati kao zapaljenje limfnih žlijezda, zapaljenje pluća ili sepsa.

Epidemiologija

Još i danas kuga vlada endemski u nekim krajevima Azije i Afrike, odakle se povremeno prenosi u druge krajeve svijeta. Izvor infekcije su glodari u prvom redu miševi i pacovi. Među glodarima bolest se prenosi preko buha, a buhe prenose bolest i na čovjeka. Infekcia se može prenijeti i direktno do bolesnika kapljičnim putem, ako on boluje od plućne kuge.

Etiopatogeneza

Uzročnik kuge je gram negativan kokobacil, Yersinia pestis (Pasterella pestis). Patogen je za glodare i čovjeka i posjeduje endotoksine. Ulazna vrata su koža, rjeđe sluznice. Uzročnici dospiju do regionalnih limfnih žlijezda, oslobađaju endotoksine i izazivaju otok limftiih žlijezda i opštu intoksikamiju. Patogeni proces se može na ovome i zaustaviti, ali uzročnici krvnim i limfnim putem mogu prodrijeti i do drugih limfnih žlijezda, dajući generalizaciju limfadenopatiju i sepsu ili hematogenim i aerogenim putem doći u pluća i izazivati pneumoniju.

Klinička slika

Inkubacija kod kuge traje jedan do pet dana. Razlikuju se tri klinička oblika: bubonski, plućni i septikemični.

• Bubonska kuga je najlakši, ali najčešći oblik bolesti. Na ulaznim vratima infekcije obično na nozi, može se pojaviti mjehurić ispunjen gnojnohemoragičnim sadržajem, ali to je veoma rijetko. Ubrzo se pojavi otok regionalnih limfnih žlijezda koje su bolne na palpaciju. Ovaj otok može spontano regresirati, ali se češće zagnoji i gnoj se drenira. Rjeđe budu zahvaćene i druge limfne žlijezde ili se bolest komplikuje sepsom i upalom pluća. U početku bolesti izraženi su i opšti simptomi sa umjerenom temperaturom, a kada se žlijezde počinju zagnojavati opšti simptomi se pogoršavaju, temperatura poraste i ostaje visoka sve dok se zagnojene žlijezde ne počnu drenirati.
• Septikemični oblik je najteži oblik kuge. Može nastati primarno, ili sekundarno u toku bubonskog oblika. Početak je brutalan, sa veoma teškim infekeioznim i toksičnim simptomima, hepatosplenomegalijom i difuznim krvarenjem po koži. Evolucija je veoma brza i bolest se letalno završi za 2 do 3 dana u komi.
• Plućna kuga je isto tako težak oblik kuge. Inkubacija varira od nekoliko sati do 10 dana. Početak bolesti je nagao sa visokom temperaturom tresavicom, probadanjem u prsima, dispneom i kašljem. Kašalj je produktivan, a sputum je sluzavo-krvav. Smrt nastupa za nekoliko dana, obično pod slikom edema pluća.

Dijagnoza

Postavlja se na osnovu kliničke slike, epidemioloških podataka, a dokazuje se izolacijom uzročnika iz gnoja, sputuma i krvi. Dolaze u obzir i serološke pretrage, ali su titrovi niski 1:10 do 1:50 (RVK).

Diferencijalna dijagnoza

U diferencijalnoj dijagnozi bubonske kuge dolazi u obzir tularemija, bolest ogreba mačke, crni prišt i piogene infekcije limfnih žlijezda.

Kod plućne kuge dolaze u obzir pneumonije druge etiologije u prvom redu pneumonija u toku antraksa i gripe. Septikemički oblik može imati sličnosti sa septikemijama druge etiologije, u prvom redu sa meningokoknom sepsom, zatim sa rikeciozama i salmonelozama.

Prognoza

Kod neliječenih bolesnika smrtnost kod kuge je uglavnom visoka, kreće se uglavnom i do 60%, a kod plućnog i septičnog oblika, gotovo i do 100%. Uvođenjem antibiotske terapije prognoza bolesti je znatno poboljšana i smrtnost je smanjena na svega 5 do 10%.

Terapija

Terapija je etiološka i simptomatska. Od antibiotika najbolje djeluje streptomicin sam ili u kombinaciji sa drugim antibioticima.

Profilaksa

Sastoji se u strogoj izolaciji oboljelih, nadzora nad endemskim područjima, dezinfekcijom i deratizacijom brodova koji dolaze iz endemskih područja.

Kolera

Etiologija

Izazivač je vibrion kolere (Vibrio cholerae), izvor bolesti je oboljeli čovjek i vibronoša. Vibrion se izbacuje u spoljašnju sredinu preko povraćanih i prolivastih masa kojom prilikom se kontaminira okolina bolesnika. Mehanizam širenja je fekalno-oralni preko vode, hranljivih namirnica, prljavih ruku i kontaminiranih predmeta.

Klinička slika

Inkubacini period se kreće od 1-5 dana. U većini slučajeva bolest počinje naglo sa osjećajem težine, bolovima u trbuhu, jačom peristaltikom crijeva i prolivima (enteritične faza). Početnih 3-5 stolica je fekulentno a kasnije stolice postaju tečne i podsjećaju na pirinčanu vodu. Temperatura je lako povećana 37,5-38 stepeni.

Gastrointestinalna faza se karakteriše povraćanjem koje nije praćeno mukom. Apetit je smanjen i javlja se jaka žeđ. Povraćanje i proliv uslovljavaju jaku dehidromineralizaciju što se manifestuje grčevima u mišićima i gubitkom tjelesne mase. Pri pregledu se zapaža da su oči halonirane, upale, izoštren nos (facies Hipocratica). Koža gubi elastičnost, sluzokože su suhe, glas je disfoničan (vox cholerica). Koža na rukama je nabrana pa se opisuje kao koža pralja. Kod srednje teških oblika bolesti poslije 5-6 dana dolazi do reaktivne faze sa ozdravljenjem.

U težim slučajevima prolivi i povraćanje dovode do narušavanja hemodinamike, poremećaja termoregulacije, tako da temperatura pada na 34-35 stepeni. Ova faza se označava kao algidna faza. Povraćanje i proliv se smiruju ali kliničkom slikom dominira hipovolemični šok. Koža je suha, hladna, modro prebojena. Oko očiju se javlja taman krug. Ako se ne sprovede intezivna reanimacija bolesnik umire za 1-2 dana.

Komplikacije

Zapažaju se bronhopneumonija, gangrena pluća, tromboza, embolija, parotitis (zapaljenje parotidne žlijezde), keratitis i dr.

Dijagnoza

Postavlja se na osnovu epidemioloških podataka i kliničke slike. Laboratorijska dijagnoza se realizuje mikroskopskim ispitivanjem bolesničkog materijala (stolica, povraćane mase) i serološkim putem (reakcije aglutinacije).

Liječenje

Obavlja se u specijalno opremljenim ustanovama. Sa terapijom treba početi što prije i energično, sa ciljem nadoknade tečnosti i elektrolita. Kauzalna terapija podrazumjeva primjenu antibiotika i to najčešće tetraciklin i hloramfenikol. Pored antibiotika daju se i hemioterapeutici (sulfonamidi). Dijetetski režim se sprovodi od momenta prestanka povraćanja (biljni sokovi, supe od povrća, mlijeko, bujoni).

Žuta groznica ili Febris flava

Definicija

Žuta groznica je karantenska bolest virusne etiologije. Glavni klinički simptomi su žutica, oštećenje bubrega i hemoragični simptomi.

Epidemiologija

Žuta groznica je bolest tropskih krajeva Afrike i Amerike. U našoj zemlji može se eventualno pojaviti zahvaljujući brzom avionskom saobraćaju. Izvor infekcije su majmuni ili bolesnici, a bolest se prenosi preko komaraca Aedes aegypti. Iznimno, bolest se može prenijeti i direktno preko bolesnikove krvi. Nakon preboljele bolesti ostaje solidan imunitet.

Etiopatogeneza

Uzročnik bolesti je virus koji spada u grupu arbovirusa.  Nakon uboda komarca virusi dospiju do regionalnih limfnih žlijezda, zatim u slezenu i koštanu srž, gdje se razmnožavaju, a nakon toga se naseljavaju u organe za koje imaju najveći afinitet, u prvom redu jetru i bubrege. Posljedica toga je febrilnost, ikterus, albuminurija i krvarenja.

Klinička slika

Inkubacija kod žute groznice iznosi 3 do 6 dana. U kliničkoj slici se razlikuju tri stadija:

• Stadijum infekcije
• Stadijum remisije
• Stadijum intoksikacije

Bolest počinje naglo, visokom temperaturom, tresavicom, glavoboljom, bolovima u mišićima i krstima. Lice je zažareno, konjunktive hiperemične, fotofobija jako izražena. Nakon 2 do 3 dana temperatura pada i bolesnik se osjeća bolje. To traje samo 24 do 36 sati, pa temperatura ponovo poraste, pojavi se žutica. U ovoj fazi bolesti pojavi se još i albuminurija, cilindrurija i oligurija. Puls je bradikardičan. Slezena i jetra povećani. Kod najtežih bolesnika izražen je i encefalitični sindrom. Oko desetog dana bolesti temperatura litički pada i bolesnik ulazi u fazu rekonvalescencije.

Dijagnoza

Dijagnoza žute groznice se postavlja na osnovu epidemioloških podataka, dosta tipične kliničke slike, izolacije uzročnika i seroloških pretraga.

Diferencijalna dijagnoza

U prvoj fazi bolesti diferencijalno dijagnostički dolazi u obzir malarija, denga, papatačijeva groznica, a kada se jave krvarenja i žutica, akutni hepatitis, iktero-hemoragična leptospiroza, hemoragična groznica i druga teška oboljenja praćena hemoragičnim sindromom.

Prognoza

Smrtnost kod žute groznice je visoka i kod teških kliničkih oblika iznosi i do 70%. Međutim, žuta groznica može proteći i kao lako oboljenje.

Terapija

Terapija je simptomatska, jer etiološke nema.

Profilaksa

U endemskim krajevima dolazi u obzir kolektivna profilaksa, uništenje komaraca, isušivanje baruština itd. U individualnoj profilaksi dolazi u obzir vakcinacija koja je obavezna za sve putnike koji putuju u zemlje gdje vlada endemski žuta groznica. Imunitet nakon vakcinacije je solidan i traje 4 godine.

Variola

Variola (velike boginje, variola major, variola minor) je veoma teška karantenska zarazna bolest, virusne etiologije. Klinički se manifestuje bifazičnim tokom:

• Prva faza – preovladavaju teški toksični simptomi
• Druga faza – karakteristična ospa, koja je na određenom dijelu tijela uvijek u istoj fazi razvoja.

Epidemiologija

Variola je bila endemska bolest u mnogim krajevima svijeta. Pretežno se javljala u Aziji, Africi i Južnoj Americi. Iz tih žarišta se povremeno prenosila u druge krajeve, zahvaljujući savremenom saobraćaju. 1972. godine je izbila epidemija i u bivšoj Jugoslaviji u kojoj je oboljelo 175, a umrlo 35 lica. Danas je bolest eradicirana. Izvor infekcije je bolesnik koji boluje od tipične ili atipične kliničke slike bolesti. Bolest se prenosi kapljičnim putem ili uskovitlanom prašinom, rjeđe indirektno preko inficiranih predmeta kojima se bolesnik služio.

Etiologija

Uzročnik variole je virus, koji spada u grupu pox virusa. Veoma je otporan i u sasušenom stanju može da se održi duže vremena. Pored virusa variole major u pox grupi se nalazi i srodni virus od kojih su najvažniji virus variole minor, virus vakcinije i virus kravljih boginja. Virusi variole major i variole minor razlikuju se samo po patogenim svojstvima, jer prvi izazivaju variolu major, a drugi variolu minor ili alastrim, dok se morfološki i serološki ne mogu razlikovati.

Patogeneza

Ulazna vrata za viruse variole predstavlja sluznica respiratornog trakta. Razmnožavaju se u submukozi i regionalnim limfnim žlijezdama i to u retikuloendotelu. 2 ili 3. dan inkubacije retikuloendotelijalne ćelije se raspadaju i virusi dospijevaju u krvotok dajući primarnu tranzitornu viremiju, zatim dospijevaju u retikuloendotelijalne ćelije u čitavom tijelu, a prvenstveno u Kupferove jetrene ćelije gdje se dalje razmnožavaju.

Nakon nekoliko dana iz raspadnutih Kupferovih ćelija i drugih endotelijalnih ćelija virusi ponovo dospijevaju u krvotok. To je sekundarna viremija koja koincidira sa početkom bolesti.

Nakon dva do tri dana virusi nestaju iz krvi i lokaliziraju se u epitelijalnim ćelijama kože i sluznice gdje izazivaju karakteristične lezije, hiperemiju, infiltraciju, vakuolarnu degeneraciju i eksudaciju. Pored toga virusi oštećuju i kardiovaskularni sistem radi afiniteta prema endotelu i centralni nervni sistem u kome se mogu stvarati perivaskularne infiltracije. Ganglijske ćelije su, uglavnom, pošteđene. Sekundarna viremija odgovara invazionom stadiju bolesti.

Klinički oblici variole (variola major)

Prema prijedlogu Svjetske zdravstvene organizacije koja je u novije vrijeme prihvaćena, variola se može podijeliti na slijedeće kliničke oblike:

• obični oblik
• hemoragični oblik
• površinski oblik
• modificirani oblik
• variola bez ospe

Obični oblik

Inkubacija traje 8-16 dana, a najčešće 13 dana. Tok bolesti se može podijeliti na dva dosta jasno odvojena stadija, invazioni i egzantematični.

Invazioni stadij počinje naglo, visokom temperaturom, glavoboljom, adinamijom, a ponekad i delirijem. Veoma često se javljaju i bolovi u krstima. Kod manjeg broja bolesnika javi se katar konjunktiva i gornjih respiratornih puteva. U ovom stadiju može se javiti i prodromalni raš eritematoznog, morbiliformnog ili urtikarijalnog karaktera. Ospa je pretežno lokalizovana u predjelu koji pokrivaju kupaće gaćice. Ona je kratkotrajna i izgubi se prije nego se pojavi prava variolična ospa. Invazioni stadij traje 3 do 4 dana.

Osipni stadij počinje trećeg ili četvrtog dana bolesti. Temperatura pada i bolesnik se počne izasipati. Ospa se pojavi prvo na licu, slijedećeg dana se širi po šakama, ramenima, stopalima i konačno po trupu. Od pojave prvih eflorescenca na licu, pa dok se bolesnik potpuno ne izaspe prođe 1 do 2 dana, ali je i pored toga na pojedinim dijelovima tijela ospa u istoj fazi razvoja, što ima veliku važnost za dijagnozu variole. Pored egzanterna, javlja se i enantem na bukalnoj sluznici, sluznici ždrijela i bronha. Enantem se počne javljati još koncem invazionog stadija bolesti. Ospa je u početku makulozna, pa prelazi u čvrste šiljate papule, koje se nalaze duboko u koži, pa ostavljaju utisak sačme, kada se rukom pređe preko njih. Iz papula se razvijaju vezikule, koje prelaze u pustule, koje se uskoro upupče u sredini, prskaju i pretvaraju se u kraste. Kraste otpadnu ostavljaju iz sebe ožiljke, uglavnom na licu.

Za razvoj ospe od makule do kruste potrebno je oko 8 dana. Tipična je distribucija ospe kod variole. Ona je centrifugalna, tj. ospa je najviše izražena na licu i distalnim dijelovima ekstremiteta, a znatno manje se pojavljuje na trupu. Taj centrifugalni raspored važi i za lice, jer je ospa više izražena po čelu nego po bradi. Osim toga, ospe ima više po ispupčenim dijelovima tijela nego u udubljenjima, pa se za varioličnu ospu kaže »da se ne stidi«.

Zagnojavanje vezikula praćeno je pogoršanjem opšteg stanja i povišenom temperaturom. Temperature u ovom stadiju mogu biti veoma visoke. Na mjestima koja su najviše izložena pritisku pustule najprije prskaju i iz njih se cijedi gnoj koji se nakuplja na rublju i plahtama šireći poseban neugodan zadah. Bolesnik može izgubiti na težini od 15 do 20 kg. U ovom stadiju bolesti javljaju se i komplikacije, u prvom redu na kardiovaskularnom i respiratornom sistemu. Sasušivanjem pustula i otpadanjem krasta bolesnik ulazi u fazu rekonvalescencije. Obično prođu 3 do 4 nedjelje, dok sve kraste ne otpadnu.

Variola hemorrhagica

Glavni klinički simptomi su uporna glavobolja, bolovi u krstima, psihomotorni nemir, delirantno stanje i petehijalni raš. Ukoliko bolesnik ne umre prvih dana bolesti po koži se javljaju hematomi, subkonjunktivalna krvarenja i sklonost kolapsu i šoku. Kasnije koža postaje krpasta, cijepa se, pa se javljaju krvarenja koja se teško zaustavljaju.

Površinski oblik

Veoma težak oblik variole sa visokom smrtnošću, osobito su teški oni oblici gdje je ospa nejasno ograničena, površina i ne dostiže u svom razvoju pustulozni stadij, nego se koža ljušti u vidu opsežnih eksfolijacija. Pored promjena na koži veoma su opsežne i promjene na sluznici usne šupljine u vidu ulceracija koje onemogućavaju ishranu. Ovim teškim promjenama na koži i sluznici pridružuju se i opšti teški simptomi, u prvom redu oštećenje kardiovaskularnog sistema. Pored toga može doći do krvarenja u pustulama ili između njih (crne boginje).

Modificirani oblik variole (varioloid, variolois)

Javlja se kod djelimično imunih osoba. Invazioni stadij je obično lak, rijetko ima teži tok. Ospa je atipična, malobrojna, i brže se razvija nego kod drugih oblika variole, ali je distribucija karakteristična. Smrtnost je minimalna.

Variola bez ospe

Najlakši oblik variole. Glavni klinički simptomi su febrilnost, hiperemija konjunktiva i zažarenost lica. Ospe nema. Ovaj oblik variole je veoma rijedak i javlja se kod osoba koje imaju djelimičan imunitet.

Variola minor ili alastrim

Variola minor je izazvana virusom variole minor. Ospa se razvija samo do stadija vezikule. Diferencijalna dijagnoza prema modificiranom obliku variole major ili varioloidu je veoma teška. Međutim, važno je iz epidemioloških razloga znati da neimuna osoba od bolesnika sa varioloidom može dobiti najteži oblik variole, dok od bolesnika sa variolom minor može dobiti samo variolu minor.

Komplikacije

• Atipična pneumonija izazvana virusima variole, javIja se u ranoj fazi bolesti.
• Akutna srčana insuficijencija može se javiti u svakoj fazi bolesti.
• Encefalopatije u toku bolesti ili postinfekciozni encefalitisi se javljaju kod najtežih oblika bolesti.
• Sljepoća je posljedica lokalizacije eflorescenci na kornei ili isusenja zbog velikog gubitka tečnosti.
• Bakterijske bronhopneumonije su posljedica bakterijske infekcije.
• Flegmone, apscesi, gangrena itd. na koži su također, posljedica bakterijske infekcije.
• Kod bolesnika koji su oboljeli od variole, pogotovo teških kliničkih oblika javlja se veliki gubitak tečnosti i povećani katabolizam.

Dijagnoza

Postavlja se na osnovu epidemioloških podataka, kliničke slike, izolacije virusa iz krvi, ispirka ždrijela, eflorescencija, elektronskom mikroskopijom i serološkim pretragama. Koja od ovih laboratorijskih metoda dijagnostike će se upotrijebiti zavisi od toga u kojoj fazi bolesti je bolesnik.

Napominjemo da je postavljanje kliničke dijagnoze prvih dana bolesti, ako nema sigurnih epidemioloških podataka praktički nemoguće.

Prognoza

Zavisi od virulencije i otpornosti organizma. U epidemiji koja je zadesila našu zemlju 1972. godine smrtnost je bila 20%. Prognoza variole minor i varioloida je neuporedivo bolja, jer je smrtnost minimalna.

Terapija

Simptomatska, jer etiološke nema. U težim slučajevima radi sprječavanja sekundarne infekcije treba primjeniti antibiotike. Dolazi u obzir i transfuzija svježe krvi koja je uzeta od rekonvalescenata ili osoba koje su uspješno vakcinisane. Treba obratiti veliku pažnju njezi bolesnika, vršiti kontrolu elektrolita i bjelančevina, po potrebi vršiti korekciju i reanimaciju.

Profilaksa

U profilaksu variole, u prvom redu dolazi u obzir aktivna vakcinacija, zatim eventualno upotreba hiperimunog gamaglobulina i marborana (izatinbeta tiosemikarboazon).

Antivariolična vakcina

Antivariolična vakcinacija je namjerna infekcija čovjeka virusom vakcinacije i izazivanje vakcinalne bolesti u svrhu aktivne zaštite protiv velikih boginja. Danas se vakcinacija vrši virusom vakcinije koji potječe od virusa kravljih boginja, virusa variole major ili variole minor.

Metoda vakcinisanja

Najviše se upotrebljava metoda skarifikacije, i specijalno konstruisani mlazni pistolj (prilikom masovnih vakcinacija). Vakcinacija se vrši na nadlaktici, pošto se prethodno koža očisti eterom ili benzinom.

Klinički tok vakcinacije

Zavisi od toga da li se radi o primovakcinaciji ili revakcinaciji.

• Primovakcinacija: Neposredno poslije skarifikacije rubovi zareza lako nabubre, ali ova nabubrenost brzo nestaje i slijedeća 3-4 dana ne vidi se ništa, ili eventualno samo traumatska reakcija. Četvrtog dana na mjestu inokulacije virusa javlja se makula, koja petog dana prelazi u papulu. Sedmog dana stvori. se vezikula ispunjena bistrim sadržajem. Osmog dana mjehurić se zamuti i stvara se pustula. Oko pustule pojavi se očtro ograničeno crvenilo. Regionalne limfne žlijezde su otečene, a pojavi se i temperatura sa opštim infekcioznim simptomima. Dvanaestog dana nakon vakcinacije stvara se krusta, koja nakon dvadesetak dana otpadne, ostavljajući ožiljak koji je dokaz uspješne vakcinacije.
• Revakcinacija. Kod revakcinacije vakcinalna reakcija je ublažena i ubrzana. Crvenilo se javlja drugog dana, vezikula četvrtog ili petog dana. a pustula je mala ili se uopšte ne stvara. Kod nekih vakcinisanih osoba reakcija se zaustavi na stadiju papule.

Komplikacije

Možemo ih podijeliti u dvije grupe:

U prvu grupu spadaju komplikacije koje su izazvane samim virusom, a u drugu grupu komplikacije koje su posljedica bakterijalne infekcije.

Vaccinia inoculata je posljedica prenosa virusa vakcinije je sa mjesta inokulacije na drugo mjesto na tijelu, ili druge osobe. Najopasnije je ako se virus prenese na korneu.

Vaccinia generalisata je hematogeno širenje virusa i pojave generaliziranog osipa svuda po tijelu.

Vaccinia progressiva je veoma teška komplikacija Javlja se kod osoba koje boluju od agamaglobulinemije, malignih tumora i osoba koje su bile pod imunosupresivnom terapijom. Na mjestu mokulacije virusa javlja se nekroza koja se širi u dubinu i okolinu, bez ikakvih znakova inflamatorne reakcije okolnog tkiva. Ovu komplikaciju ne treba zamijeniti sa jače izraženim promjenama, ponekad i nekrotičnim na pustuli koja je uvijek praćena burnom reakeijom okolnog tkiva.

Eczema vaccinatum je isto tako teška komplikacija. Javlja se na ekcematoznom području na koži ili na mjestu gdje je prije vakcinacije postojao ekcem ali ga u toku vakcinacije nije bilo.

Alergični osipi – tipa erythema exudativum multiforme, morbila, rubeole itd. Javljaju se 7 do 10 dana poslije vakcinacije. Prognoza je dobra.

Encephalitis postvaccinalis – je teška ali na sreću rijetka komplikacija. Javlja se 10 do 12 dana poslije vakcinacije. Smrtnost je oko 50%, a i sekvele su česte kod preživjelih.

Sekundarne bakterijalne infekcije. One su naj češće izazvane stafilokokama, streptokokama i anaerobima. Mogu se izbjeći pažljivom dezinfekcijom kože, lancete i daljnjim nadzorom vakcinisane osobe.