1. Šok
Šok je akutna cirkulatorna insuficijencija koja nastaje kod nesrazmjera između minutnog volumena srca i potrebe periferije za krvlju (Gedikt). Ili, šok je akutno generalizirano zatajenje krvotoka, naročito perifernog, s padom krvnog pritiska a i bez njega, i s oštećenjem tkiva usljed manjka kiseonika. Zbog redukcije perifernog kapilarnog krvotoka u vitalno važnim organima dolazi do hipoksije s posljedičnom acidozom i na kraju do smrti.
Prema patogenezi razlikujemo više oblika šoka:
– Hipovolemički šok, koji nastaje zbog gubitka krvi (najmanje 20%), ili zbog gubitka tekućine.
– Kardiogeni šok (kod koronarne tromboze)
– Anafilački sok (kod unošenja stranih bjelančevina i kod nekih alergičnih stanja)
– Endoksični šok (djelovanjem endotoksina bakterija)
– Strangulacioni šok (kod asfiktičnih povreda, naročito kod strangulatio funalis i kod vješanja)
PRIMARNI ŠOK nastaje kod mehaničkih povreda, bilo kog predjela tijela koje mogu dovesti do refleksne vazodilatacije i pada pritiska, i izazvati kolaps, gubitak svijesti i smrt. Ovaj oblik posttraumatičnog poremećaja krvotoka čini sastavni dio sindroma primarnog ili neurogenog šoka. Razne osobe su različito osjetljive na ovu vrstu vaskularnih poremećaja, a isto tako i izvjesni predjeli tijela (udarac u testise, udar u epigastrium), karotidni sinus …).
SEKUNDARNI ŠOK (posttraumatični, hemoragični) nastaje usljed ektenzivne redukcije krvi u krvnom optoku. Usljed gubitka krvi, smanjeno je pritjecanje venske krvi u srce (smanjenje minutnog volumena), hipotonija. Kao odgovor na hipotoniju dolazi do simpatiko-adrenergične reakcije (kateholamini u krvi iz sredine nadbubrega). Organizam nastoji da kompenzira smanjeni volumen krvi preko takozvane centralizacije krvotoka, a to se postiže preko simpatičkog nervnog sistema sa vazokonstrukcijom arterijskih i venskih krvnih sudova u koži, mišićima, bubrezima i ostalim organima trbušne duplje. Vazokonstrikcijom se postiže mobilizacija tekućine iz intersticija u krvotok, pa dolazi do razrijeđenja krvi, porasta krvnog pritiska i minutnog volumena3 a i oksigenacija je povećana. Najjaču reakciju na simpatiko-adrenergični podražaj pokazuju takozvani šok organi (plućaj bubrezi, jetra, pankreas, koža, itd.
Usljed poremećaja cirkulacije krvi i sljedstvene hipoksije, zatim zbog djelovanja različitih supstanci koje se tom prilikom oslobađaju, kao i eventualnog razvoja DIG-a nastaju različite morfološke promjene u organima: plućima, bubrezima, jetri, miokardu, gastrointestinalnom traktu,
S obzirom na tok i ishod šoka, razlikujemo reverzibilni šok (morfološke promjene mogu i izostati ili su slabije izražene), i ireverzibilni šok. Povrede odnosno nadražaji senzibilnih živaca koje dovode do šoka sem mehaničkih, mogu biti asfiktične, fizičke i hemijske povrede, a izvjesne teške operacije mogu djelovati kao mehaničke povrede.
2. Embolija
Embolija je prenošenje neke mase putem krvnog optoka, s jednog kraja na drugi krai optoka, gdje se ona usljed uskog lumena krvnog suda zaustavi. Prema materijalu postoje, razne vrste embolusa, najčešće su to dijelovi tromba, zatim mast, zrak, tumorsko tkivo, bakterije, nežive tvari (projektil, igla).
Ako je embolija u normalnom smjeru krvotoka, onda je to embolija orthograda, u saprotnom smjeru, embolija retrogradna, a kada embolus iz vena velikog krvotoka dospije u arterije velikog krvotoka (kod otvorenog foramen ovale, ili kod defekta u srčanim pregradama) onda je to embolia paradoxa.
EMBOLIA THROMBOTICA, može nastati i kao direktna posljedica povrede vena, ali i usljed zastoja izazvanog edemom ili inaktivnošću mišića.
Tromboza vena u najvećem postotku slučajeva odigrava se u v. tibialis posterior, rjeđe iz plexus pudendalisa, izuzetno iz vena gornjih ekstremiteta. Tromboza može biti i u veni femoralis, bez tromboze v. tibialis, i obratno. Venski emboli potiču najčešće od tromba iz vena donjih ekstremiteta, iz vena karlice, zatim iz desnog srca, naročito iz pretkomore, i izazivaju uglavnom obstrukciju arterijske cirkulacije u plućima.
Arterijski emboli potiču uglavnom od muralnih trotaba lijeve pretkomore, lijeve komore, vegetacija na zaliscima, tromba od ateromatoznih ploča ili aneurizmi aorte. Dovode do vaskularne okluzije najčešće u slezeni, bubrezima mozgu, i donjim ekstremitetima.
Trombna embolija pluća poslije povrede može nastati nakon tri dana, kao i nakon 7-14 i više dana poslije povrede.
MASNA EMBOLIJA (embolia oleosa s. adiposa). Javlja se kod preloma kostura, zatim kod kontuzija masnog tkiva, kod opekotina kože, kod zapalenja kostiju, kod izvjesnih operacija, itd. Izvor masne ebolije predstavlja mast koja se izdvaja iz emulzije krvne plazme i aglutiniše u vidu masnih kpljica pod uticajem lipaze i proteolitičkih enzima. Pogoduje joj povišeni pritisak u traumatizovanom predjela nastao usljed krvarenja i eksudacije, a koji nadvladava pritisak u venama.
Plućna masna embolija nastaje putem venske krvi. Pluća predstavljaju filter za prodiranje masti u sistemski krvotok i nastanak sistemske masne embolije, Manifestuje se pojavom pethija u koži i vidljivim sluznicama (konjuktiva donjih kapaka očiju, donji dio vrata i gornji dio grudnog koša).
Centralna masna embolija javlja se obično nakon kliničkog slobodnog intervala, u mozgu se nađe često oko osmog dana nekad ranije, ali i kasnije a vrlo rijetko i nakon vrlo kratkog vremena od samo nekoliko minuta nakon ozljeđivanja. U bijeloj supstanci mozga su brojna sitna tačkasta krvarenja, tako da razna ploha mozga izgleda kao da je posuta upljuvcima muha.
Sudsko-medicinskci značaj masne embolije je u tome što nalaz masnih kapljica u plućima, kod preloma kostura, predstavlja vitalnu reakciju, koja nas ukazuje, da su povrede (prelomi kostura)
zaživotnog porijekla.
VAZDUŠNA EMBOLIJA (EMBOLIA AERIA), javlja se kod otvaranja velikih venskih sudova naročito vrata, pazuha, ramena i gornjeg dijela grudnog koša, zatim pri otvaranju uterinih vena (kod pobačaja porođaja, operativnih zahvata), a izuzetno prilikom ozljede sinusa tvrde moždane opne, kao i vena ruku.
Plućna vazdušna embolija, odnosno venska vazdušna embolija, javlja se kod ozljede vratnih vena, kod ozljede v. cave inferior, kod ljuštenja placente, kod pokušaja pražnjenja materice instrumentima i kod incizije i laceracije vena ma gdje.
Do vazdušne embolije venskog krvotoka dolazi onda ako su ostvareni odgovarajući uslovi kada se zbog niskog pritiska vena nalazi u stanju nepotpunog kolapsa i kada vena ostaje da zjapi, pa usisavanje vazduha bude prouzrokovano negativnim venskim pritiskom isto tako i kod onih vena čiji je zid fiksiran (kao što su vene u klavikularnoj i karličnoj regiji kao i kod slivova tvrde moždane opne) i zatim, kod raznih ljekarskih intervencija, operacija na vratu, pri davanju transfuzije krvi pod pri pritiskom. Kada uđe u krvotok velika količina vazduha, onda proizvodi blokadu protoka krvi iz desne komore u arteriju pulmonalis, (“mrmor”, šum mlinskog točka”) a kada uđe manja količina vazduha u venski krvotok, mogu biti sitni i najsitniji mjehurići u plućima resorbovani.
Arterijska vazdušna embolija nastaje kod otvorenog foramen ovale (paradoksna embolija), kod povrede vrata ako je otvorena a. carotis, kod povrede pluća (ubodi i ustreline grudnog koša i pluća), kod preloma rebara povredom pluća oštrim krajem prelomljenog rebra.
Smrt kod sistemne vazdušne embolije nastaje začepljenjem cerebralnih i koronarnih arterija, pri čemu je dovoljna i manja količina vazduha.
Klinička slika se manifestira iznenadnom pojavom marmorizovane kože i to obično u gornjim dijelovima tijela. Ako bi napravili inciziju tih predjela, dobili bi crven pjenušav sadržaj usljed pomiješanosti vazduha sa krvlju. Zaživotno sistemska vazdušna embolija može se otkriti oftalmoskopom kada se konstatuje prisustvo vazdušaih mjehurića retine. Vremenski interval od nastanka vazdušne embolije pa do smrt: je vrlo kratak, opisani su slučajevi za period od l do 20 minuta.
Samo prodiranjem dovoljne količine vazduha u krvotok, od 100 do 150 ccm proizvodi karakterističnu kliničku sliku i smrt.
Dokaz vazdušne embolije) plućne i sistemske vrši se pokusom na vazdušnu emboliju (specijalna obdukcija). Srce se uranja u vodu i probada lijeva komora (kad se sumnja na sistemnu vazdušnu emboliju), odnosno, kod plućne vazdušne embolije probode se desna komora.[/lang_ba]
Be the first to comment