Posljednjih godina u terapiji malignih oboljenja uopšte sve se više primjenjuju hemoterapijska sredstva. Razlog ovome svakako je nedovoljno zadovoljavajući uspjeh liječenja dosadašnjim metodama: operativnom i radijacijom. Zbog toga se hemoterapijskim sredstvima pokušava i liječenje malignih oboljenja ženskih polnih organa.
Iako rezultati nisu apsolutno zadovoljavajući, oni su ipak veoma ohrabrujući, jer citostatici često pružaju izvjesno olakšanje bolesnicama, kod kojih se druge metode ne mogu primjeniti ili su bezuspješne. Mnogim bolesnicama citostatici produžuju život, kod izvjesnih oboljenja oni dovode do privremenog poboljšanja, a kod nekih i do trajnog izlječenja.
Hemoterapija malignih oboljenja ne koristi se samo kao samostalna metoda, no se češće može koristiti i u kombinaciji sa operativnim liječenjem, bilo da se hemoterapijska sredstva daju poslije operativne intervencije, ili, pak, da se koriste prije i u toku samog operativnog zahvata.
Takođe se ovo liječenje u izvjesnim, strogo odabranim slučajevima može primjeniti i prije i poslije zračenja. Pri tome se mora voditi računa o toksičnom djelovanju dosad poznatih hemoterapijskih sredstava, koja nepovoljno djeluju kako na maligne ćelije, tako i na ćelije normalnog tkiva. Terapijski efekat, međutim, zasniva se na tome, što je afinitet lijeka veći prema tumorskim nego prema zdravim ćelijama. Zbog toga što je terapijska širina ovih medikamenata veoma mala, ako se o tome ne vodi računa, može doći do toksičnih pojava pa čak i do ozbiljnih komplikacija koje u najtežim slučajevima mogu biti uzrok i smrtnog ishoda.
Najizrazitije dejstvo, osim na tumorske, ovi medikamenti imaju na ćelije koje se brzo dijele, prvenstveno na ćelije koštane srži i želudačne i crijevne sluznice. Zbog toga su pri neadekvatnom doziranju ili posebnoj preosjetljivosti bolesnice nepoželjni simptomi najčešći kod krvnih elemenata i gastrointestinalnog trakta. Najčešći od njih su pad broja leukocita, trombocita i ponekad anemija. U ustima dolazi do stvaranja ulceroznog stomatitisa, do pojave osjećanja muke, gađenja i povraćanja i do alopecije. Poneki od hemoterapijskih preparata mogu izazvati i poremećaje u domenu nervnog sistema, a takođe i poremećaje u funkciji jetre i bubrega.
Treba istaći da različita hemoterapijska sredstva ispoljavaju različit stepen toksičnosti i da deluju na različite organe i sisteme u organizmu žene. To donekle pruža mogućnost sukcesivne primene nekoliko hemoterapijskih sredstava kod iste bolesnice, na čemu se danas, uglavnom, terapija citostaticima putem protokola i bazira. Sva hemoterapijska sredstva koja se danas koriste mogu se prema svome dejstvu podeliti u nekoliko grupa, odnosno u alkilirajuće supstance, antimetabo^ lite, antibiotike i hormone. Mehanizam dejstva pomenutih različitih supstanci još nije u potpunosti poznat. Pretpostavlja se da alkilirajuća sredstva deluju na taj način što izvesna jedinjenja iz ove grupe imaju sposobnost da vezuju alkilgrupu (metil, etil) za prijemčiv receptor supstanci kao što su intracelularni enzimi ili nukleinska kiselina. Na njih je, dakle, osetljiva deoksinukleinska kiselina i vezujući se sa alkilirajućim supstancama ona izaziva nepravilnosti u hromozomima. Na taj način remete se procesi normalnog metabolizma ćelija. Manjevjpe alkilirajuća sredstva su hemijska jedinjenja koja vrlo brzo i lako reaguju. Na njih su najosetljivije ćelije koje se brzo dele, prvenstveno ćelija koštane srži, genitalnog trakta i drugih tkiva, kao, na primer, kose i noktiju. Od ovih sredstava u upotrebi su danas nitrogenski Mastard, Leukoran, odnosno Hlorambucil, Citoksan, (Endoksan), Trietilen fosforamid (Tiotepa), Muleran (Busulfan). Pojedini od ovih preparata aplikuju se oralno, a drugi parenteralno, lokalno ili kombinovano. U većim dozama sva ova sredstva izazivaju toksične efekte od kojih su najčešći nauzeja, povraćanje, leukopenija i trombocitopenija. Zbog toksičnosti treba ih davati oprezno i pod stalnom kliničkom kontrolom bolesnica sa praćenjem vrednosti broja leukocita, trombocita i drugih toksičnih simptoma. Pri ozbiljnijem padu broja leukocita i trombocita i pri jače ispoljenim toksičnim simptomima terapiju treba privremeno ili za stalno obustaviti.
Antimetaboliti su jedinjenja po svome sastavu veoma slična jedinjenjima koja su normalni metaboliti intracelulamih enzimskih procesa. Zamenjujući normalne metabolite u metaboličkom sistemu antimetaboliti dovode do njihovog propadanja. Od antimetabolita najpoznatiji su Ametopterin (Metotreksat) koji se naročito uspešno koristi u lečenju horionepitelioma i maligne grozdaste mole. To je stabilan prah koji se unet u organizam brzo izlučuje preko bubrega. Daje se obično u vidu intravenskih injekcija ili oralnih tableta. Uobičajena dnevna doza je 2,5 mg na dan, ali ima ginekologa koji ga daju u nekoliko serija od po pet dana po 25 mg, sa dugim pauzama između serija. Prilično je toksičan. Znaci toksičnosti su ulcerozni stomatitis, ulceracije na donjem delu genitalnog trakta i depresivno dejstvo na koštanu srž. Na prve znake toksičnosti treba obustaviti davanje ovog preparata.
U grupu antimitotika spadaju podofllinski derivati i antipirinska i antipirimidinska sredstva, zatim alkaloidni ekstrat biljke Vinca rose, i to vinblastin (elban) i vinkristin (leurozin).
Od antibiotika u lečenju malignih oboljenja najčešće se primenuje aktinomicin D. Daje se intravenski u periodu od 5 do 10 dana po 75 jedinica na kilogram težine dnevno. U ginekologiji koristi se sa priličnim uspeli om kod horionepitelioma. Nije još razjašnjeno antikancerozno dejstvo akti n omi čina, koji je kao i ostala dosad pomenuta hemoterapijska sredstva prilično toksičan. Njegova toksičnost se ispoljava u pojavi ulceracija na sluznici desni i jezika, leukopeniji i trombocitopeniji, nauzeji i povraćanju, h: i pojavi alopecije.
Od hormona u hemoterapiji maligr.il, oboljenja na genitalnim organima koriste k uglavnom vrlo velike doze progesterona k o; inoperabilnih karcinoma endometrijuma. Pri! tome se postižu samo prolazni palijativni rezultali. Kao što smo već pomenuli, hematoterapijska sredstva aplikuju se intravenskim, intramuskularnim i oralnim putem ili, pak, endokavitarno lokalno, endometrijalno i lokalno, ubrizgavanjem u tkivo maligne neoplazmeme. Način aplikacije različit je kod različitih hematoterapijskih sredstava. U lečenju bolesnica obolelih od malignih oboljenja na genitalnim organima prema karakteru, lokalizaciji i stadijumu bolesti, može se kombinovati i davati istovremeno ili sukcesivno više citostatika po određenim semama i protokolima, na osnovu odluke nadležnog konzilijuma.
Na hemoterapiju od ginekoloških oboljenja najosetijiviji je horionepiteliom, kod koga se postiže visok procenat izlečenja čak i u odmaklim slučajevima sa metastazama. Kod ovog oboljenja terapija se uglavnom sprovodi metrotreksajtom i aktinomicinom D. Na drugom mestu po osetljivosti na hemoterapiju su razni oblici malignih neoplazmi jajnika. Opisani su slučajevi odličnog reagovanja čak i kod inoperabilnih karcinoma, ali slučajevi potpunog izlečenja zasad su još uvek retki. Obično se hemoterapijska sredstva kod operabilnih ovarijalnih karcinoma kombinuju sa operativnim lečenjem i ponekad sa zračenjem. Ako se maligni tumor može da odstrani u celini, onda se to učini i lečenje se nastavi citostaticima. Ako se tumor ne može u potpunosti da ekstirpira, onda se odstrani što se može više malignog tkiva uz istovremenu omentektomiju, a lečenje se produži citostaticima ili jonizujućim zračenjem. Retko se ove dve metode kombinuju, jer obe nepovoljno deluju na koštanu srž i druge važne, prvenstveno odbrambene funkcije organizma. U inoperabilnim slučajevima sa ascitom, vrsi se odstranjenje ascita i parenteralnim i intraperitonealnim davanjem citostatika usporava se i onemogućava ponovna pojava ascita. U retkim inoperabilnim slučajevima kao palijativna mera citostatici se daju endarterijalno.
Karcinom grlića materice, vagine i vulve obično slabo reaguje na hemoterapijska sredstva, te se citostatici bez velike nade mogu davati bolesnicama u postoperativnom periodu kao dopuna operativnog lečenja. Nešto bolji, ali još uvek nedovoljno zadovoljavajući rezultati kod ovih oboljenja postignuti su davanjem novih citostatika, bleomicina i adriamicina, koji su izgleda podesniji za lečenje bolesnica sa karcinomom pločastog
epitela. Isto tako, na citostatsko lečenje prilično je rezistentan i karcinom tela materice. Kod bolesnica sa ovim karcinomom se, kao što smo već pomenuli, u odmaklom stadijumu bolesti izvesni rezultati postižu davanjem velikih doza progesterona. Kod pomenutih karcinoma u inoperabilnom stadijumu ili kod pojave recidiva, izvesno poboljšanje stanja • bolesnice i izvesno olakšanje subjektivnih te goba može da se kao prolazan fenomen očekuje i u toku davanja citostatika kroz odgovarajuću femoralnu arteriju ili hipogastriku. Za kontinuirano ubrizgavanje citostatika kroz drenove uvedene u arteriju koriste se naročiti aparati koji se pune na nekoliko dana i svoj sadržaj automatski i postepeno injiciraju u određenu arteriju. Zbog komplikovanog načina aplikacije i nedovoljno ubedljivih rezultata, ovaj način lečenja nije naišao na širu primenu.
Iako citostatici predstavljaju izvanredan napredak u lecenju od malignih oboljenja ženskih polnih organa, ipak je njihovo dejstvo bar zasad ograničeno i njima se ne može postići definitivno izlečenje od malignih bolesti. Oni se mogu koristiti kao priprema za operaciju, u toku same operacije ili u postoperativnom tretmanu. Upotrebom citostatika pre operacije mnoge bolesnice sa inoperabilnim nalazom budu dovedene u operabilno stanje, te se mogu podvrgnuti operaciji. Osim toga, davanje citostatika preoperativno i u toku operacije smanjuje opasnost od pojave metastaza, a njihova postoperativna primena sprečava nastajanje recidiva, a takode i metastaza. Iako retko dovode do potpunog iziečenja, citostatici produžuju život bolesnicama, smanjuju bolove u inkurabilnom stadijumu, odstranjuju već postojeći ascit i sprečavaju pojavu novog. Već samo to dovoljno je da opravda njihovu primenu, naravno uz opreznost da ne dođe do izražaja njihovo toksično dejstvo, te da ne ugroze život bolesnica. Pri davanju citostatika treba znati da maligne ćelije, osetljive na njih u prvom momentu, uskoro postaju rezistentne, te bolest recidivira sa sojevima malignih ćelija koje više ne reaguju na citostatsku terapiju. Zato. citostatike ne treba davati u malim i nedovoljnim dozama i treba, po mogućnosti, kombinovati više ovih preparata.
Najzad, iako primena citostatika, odnosno hemoterapijskih sredstava, kod ginekoloških karcinoma pruža izvesno ohrabrenje, oni još uvek ne rešavaju pitanje izlečenja malignih oboljenja genitalnih organa žene.
Be the first to comment