Hronične nezarazne bolesti

Koncepcija borbe protiv masovnih nezaraznih bolesti zahtjeva više faza rada u pristupanju prevenciji, otkrivanju, liječenju i rehabilitaciji.

Kod stvaranja koncepcije treba voditi računa o zakonitostima nastanka ovih bolesti, koje se odvijaju kroz više vremenskih faza razvoja:

1. periodi prije pojave znakova oboljenja za vrijeme kojeg djeluju uzroci
2. period javljanja neznatnih kliničkih simptoma, bolest se može otkriti posebnim dijagnostičkim postupcima
3. periodim izraženih kliničkim simptoma bolesti
4. faza akomodacije oboljelog organizma, sa čestim egzacerbacijama ili dekompenzacijama bolesti
5. period rehabilitacije,
6. period nesposobnosti za rad, invalidnosti i smrti.

U koncepciji borbe protiv masovnih nezaraznih oboljenja u odnosu na vremenski period pojave znakova oboljenja pod navedenim pojavama 1 i 2 traži se intervencija unapređenja zdravlja i nivoa sprovedene specifične prevencije, rane dijagnoze i liječenja bolesti.

Za sve ostale tokove bolesti potrebno je sprovesti nivoe promptnoga liječenja, a zatim medicinske rehabilitacije.

Rana detekcija masovnih nezaraznih bolesti

Opšte značenje skriniranja

Skriniranje je predhodna dijagnosticka metoda, koja za utvrdjena ili sumljiva lica od bolesti koju ispitujemo traži naknadnu primjenu standardnih dijagnostickih metoda.

Jedno od prvih skriniranja koje je i danas najmasovnije u odnosu na oboljenje sprovodi, je skriniranje krvi kod svakoga davaoca. Ovaj oblik skriniranja u odnosu na infektivni agens je u stalnom porastu, tako da se poslije obaveznoga skriniranja na lues, uvelo skriniranje na HBsAg, a danas obavezno i na AIDS.

Medutim svaki pozitivno dobijen rezultat u skriniranju na ove tri bolcsti, se mora potvrditi ili iskljuciti sa dijagnostickim metodama visoke specifičnosti i osetljlvosti.

Skriniranje kao dijagnostički metod ima samo cilj da uspostavi sumnju na infektivnost krvi, a ne konačnu dijagnozu.

Skriniranje ima za cilj da utvrdi bolest u samom početku, kada simtomi bolesti jog nisu evidentni, pa oboljeli ne traži pomoć zdravstvene službe.

ŠEMA BOLESTI I  SKRINIRANJE

• A predstavlja početak oboljenja.
• B pozicija u modelu pokazuje da je oboljenje moguće metodom skriniranja detektovati, odnosno utvrditi, mada ono nema ni početne klinike znake oboljenja.
• C pozicija u modelu pokazuje da su se već razvili simtomi bolesti, ali ne rjetko oni budu netimicni, abortivni pa oboljelo lice ne trazi pomoc od lječnika, pa se i ovi slučajevi, koji kod odredenih masovnih oboljcnja nisu rjetki, otkrivaju metodama skriniranja.
• D pozicija u modelu pokazuje, da ukoliko pravovremeno ne postavimo ranu dijagnozu i liječenje, ishod kod mnogih biče smrtni ishod.

Zbog toga interval izmedju tačaka B i C, naime izmedju stanja kada kod individue možemo u besimptomatskom stanju i stanja kada se več pojave uočljive simtome.

Skirining test

Kod odabiranja skrining programa u izboru metoda mora se voditi računa da se u ispitivanjima usvoje one dijagnostičke metode kojim ce se najprije utvrditi postojanje bolesti koju ispitujemo.

Idealni skrining test ne smije da bude skup, treba da ima minimalnu dokumentaciju i da bude prihvatljiv za ispitanika, a treba bti validan i pouzdan.

Validnost skrining testa se mjeri u odnosu na kvalitet, odnosno senzibilnost. Specifičnost testa je veća ukoliko je niži nivo lažno pozitivnih ili lažno negativnih testova. Pouzdanost testa znači da on ponovno vršen daje iste rezultate i da razni ispitivai dobiju iste rezultate. Osjetljivost testa predstavlja proporciju tim testom otkrivenih stvamo oboljelih u odnosu na sve oboljela lica koja bila ispitivana. Da bi se mogli ovi rezultati ispitati, postoje utvrdeni parametri za računanje proporcija.

Obavezni parametri za izračunavanje proporcija svakoga skrining testa:

• A Broj lica u skrining testu koji su pozitivni i kod kojih postoji aktuetna bolest/true pozitiv/
• B Broj lica kod kojih je skrining, test pozitivan, ali kod kojih ne postoji bolest pozitivni/false pozitiv/
• C Broj lica kod kojih je skrining test negativan, ali lica boluje od bolesti koje ispitujemo, to su lažno negativne. /false negativ/
• D Broj lica kod kojih je skrining test negativan i nemaju zaista oboljenje. /true negativ/