TOKSIČNI METALI I METALOIDI

ŽIVA (Hg)
Živa, sama po sebi, uzeta per os, nije otrovna, ali unijeta u krv ili udisana kroz pluća je vrlo otrovna. Živa tvori dvije vrste spojeva,
merkuri jedinjenja koja su lakše rastvorljiva i otrovna su (sublimat) i
merkuro jedinjenje, koja su slabije rastvorljivosti i manje otrovna (kalomel).

Trovanja živom i živinim jedinjenjima su akutna ili hronična.
AKUTNO TROVANJA:
karakteristični metalni okus u ustima,
salivacija,
gađenje i povraćanje.
Slijede
proljevi slični dizenteričnim.
stomatitis,
gastroenterocolitis,
oliguria, albuminuria, anuria.
Smrt može nastupiti usljed uremije, zbog oštećenja bubrega.
HRONIČNO TROVANJE (MERKURIJALIZAM, HIDRARGIZAM):
ispoljava se pojavama sa sa strane CNS-a, ražljivošću, glavoboljom, nesanicom, tremorom.
Karakterističan je plavo ljubičasti rub na desnima oko zuba što su u stvari naslage od HgS.
PATOLOŠKO ANATOMSKI NALAZ
kod trovanja živom i živinim jedinjenjima ovisan je o načinu unošenja. Mogu se naći
promjene u usnoj duplji i digestivnom traktu stomatitis, glositis, gastroanterocolitis mercurialis,
zatim glomerulonephritis mercurialis (bubrezi uvećani, na presjeku kora siva, sredina crvenkasta, zbrisana građa).

OLOVO (Pb)
Trovanja olovom poznata su od davnina. Hipokrat opisuje bolest koja dolazi kao posljedica rada pri topljenju olovne rude. Za vrijeme prohibicije alkohola u Americi, za proizvodnju viskija koristili su se hladnjaci od starih automobila za destilaciju pića, pa je dolazilo do trovanja olovom.
Pored metalnog olova, kao otrovi djeluju i olovna jedinjenja, među njima olovni oksidi, kao što je Pb3O4 minijum (služi za zaštitu od hrđe).

Olovo i olovni spojevi unose se u tijelo preko digestivnog i respiratornog trakta, a izlučuju se preko crijeva i preko urogenitalnog trakta,
AKUTNO TROVANJE
Slično trovanju živom, s tom razlikom što je
kod trovanja sa olovom stolica crne boje usljed stvorenog PbS.
Oko zuba pojavljuje se olovni rub i plavičasta obojenost gingiva.
Nadalje, karakteristična je bazofilna pigmentacija eritrocita.
KOD HRONIČNOG TROVANJA
sem bolova u zglobovima, javlja se
paraliza radijalnog živca (n.radialis) gornjih ekstremiteta.
Sa strane CNS encephalopathia saturnina.
TETRAETIL OLOVO (TEO) je zejtinasta tečnost, koja se dodaje benzinu i ima antidetonatorsko djelovanje. Oktanski broj benzina povećava se dodavanjem tetraetil olova. Tim dodavanjem iz iste količine nafte dobija sa više benzina, odnosno više oktana. Putevi unošenja su per os, per inhalationem i perkutano. Pri utrošku 10 litara benzina, na 100 km puta, oslobađa se 2-3 grama olova u obliku fine magle. Radnici na benziskim pumpama, profesionalni vozači, kao i osoblje koje reguliše saobraćaj, izloženi su većoj koncentraciji olova nego druge osobe. Akumulacija olova u poljoprivrednim kulturama, koje se nalaze uz saobraćajne puteve, znatno je veća nego normalno.
Tetraetil olovo, unijeto u tijelo, dealkalizuje se u jetri u trietil olovo, koje je toksičije nego tetraetil olovo.
ARSEN (As)
Elementarni arsen (As) sam po sebi nije otrovan, no u oksidisanom stanju kao As2O3 vrlo je otrovan.
Arsen trioksid, nazvan po svojoj bijeloj boji bijeli arsenik, ili mišomor, javlja se u obliku bijelog praška, ili u kristaliničnom obliku, bez ukusa je i bez mirisa, i vrlo lako je rastvorljiv u alkoholu.
Arsenova kiselina (H3AsO4) manje je otrovna od
Arsenaste kiseline, odnosno anhidrida arsenaste kiseline (As2O3 + 3H2O).
Soli arsenaste kiseline su arsenitij, kao Cu-arsenit, Cu arsenit-acetat, arsen-sulfid (As2S2) je crvene boje, a arsentriosulfid (As2S3) je žute boje.
Arsini – Spojevi arsena sa vodonikom su arsini (AsH3, arsen vodonik).

Po porijeklu, trovanja neorganskim arsenovim jedinjenjima su zadesna, samoubilačka ili ubilačka. Ranije je arsen mnogo upotrebljavan. Poznato je da je arsen trioksid u doba renesanse služio kao sredstvo za uklanjanje ličnih i političkih neprijatelja. Za vrijeme Luja XIV, u Francuskoj, taj otrov su zvali “prašak za nasljedstva”. Perzijski šahovi u strahu od trovanja mišomorom svakodnevno su uzimali otrov da bi stekli refrakternost na njegovo djelovanje.
Put unošenja neorganskih arsenovih spojeva najčešće je per os, a
izlučivanje preko žlijezda (želučanih, crijevnih, kožnih), preko bubrega, ali
jedan dio otrova naslaže se u kostima, koži, kosi, noktima, mišićima.

Smrtna doza arsenika je 0,1-0,2 grama.

Klinička slika
KOD AKUTNOG TROVANJA – preovladava paralitička forma:
usljed depresivnog dejstva na CNS, je cirkulatorni kolaps sa padom krvnog pritiska.
KOD SUBAKUTNOG TROVANJA – preovladava gastrointestinala forma
(gađenje, bolovi u trbuhu, povraćanje i prolivi).
HRONIČNA TROVANJA (ARSENICIZAM) su terapijska (kod dugotrajnog liječenja sa As preparatima), pasivna, industrijska, kao i ubilačka. Kod hroničnog trovanja
Postoji opšte loše stanje, koje postepeno prelazi kaheksiju,
Koža, osobito na izloženim mjestima je pigmentovana (arsenova melanosa), sa hiperkeratozom dlanova i stopala, nekada i trofičnim promjenama sa ispadanjem dlaka kose, smetnjama u rastu nokata (Meessove pruge).
Od strane CNS-a su glavobolja, nesanica, nesvjestica i nemir (encephalopathia arsenicalis),
paresetezije, smetnje osjeta atrofične pareze sa ataksijom (polineuritis arsenicosa).
Zbog degenerativnih promjena nervnih fibrila, koje se šire od periferije ka centru dolazi do paralize mišića ruku i nogu, sa anestezijom i trofičkim promjenama (hronični neuritis)

Posebni oblik hroničnog trovanja arsenom je ARSENOFAGIZAM (grč. fagein = jesti). To je navika svojevoljnog i dugotrajnog uzimanja arsenika, per os, čak i u dosis letalis i više, u cilju pojačanja tjelesne snaga, polne moći itd.
TALIJ(TI)
Talijeve soli kao aktivne kompenente u nekim preparatima, služe za uništavanje štakora i miševa.
Po toku, trovanja su akutna i hronična. Neki od simptoma kod akutnog trovanja:
gastrointestinalnih poremećaja,
polineuritisa
ispadanje dlaka kose.
Dokazivanje trovanja vrši se na osnovu poznatih okolnosti slučaja, kliničke slike, obdukcionog nalaza i toksikološkog nalaza.[/lang_ba]