Pneumotoraks

Pneumotoraks
Pneumotoraks

Definicija

Pneumotoraks je zračni džep između dva sloja pleure.

Etiologija

Može nastati iz razloga koji je nemoguće otkriti. Takav pneumotoraks liječnici nazivaju spontani pneumotoraks. Pneumotoraks može nastati i nakon ozljede ili medicinskog postupka koji uvodi zrak u pleuralni prostor, kakav je torakocenteza. Oštećenje pluća zbog tlaka što dovedi do pneumotoraksa mogu prouzročiti inspiratori, najčešće kod ljudi sa teškim sindromom akutnog disajnog distresa kojima da prežive treba mehanička ventilacija pod visokim tlakom.
Normalno je tlak u pleuralnom prostoru niži nego u unutrašnjosti pluća. Kada u pleuralni prostor uđe zrak, tlak u pleuri postaje veći nego u plućima pa pluća djelomično ili potpuno splasnu (kolabiraju). Katkada splasne veći dio ili sva pluća što dovede do neposredne i teške zaduhe.

Jednostavni spontani pneumotoraks je obično uzrokovan puknućem malog oslabjelog područja pluća (bula). Stanje je najčešće kod visokih ljudi u dobi ispod 40 godina. Većina incidenata jednostavnog spontanog pneumotoraksa nije izazvana fizičkim naporom. Neki se pojave za vrijeme ronjenja ili leta na velikim visinama, očito zbog promjena tlaka u plućima. Većina ljudi se u potpunosti oporavi.

Komplicirani spontani pneumotoraks se pojavljuje u ljudi sa proširenom bolešću pluća. Taj tip pneumotoraksa najčešće je posljedica puknuća bule u starijih ljudi koji imaju emfizem. Komplicirani spontani pneumotoraks može nastati i u ljudi sa drugim plućnim stanjima kao što je cistična fibroza, eozinofilni granulom, apsces pluća, tuberkuloza i pneumonija izazvana s Pneumocystic carinii. Zbog temeljne plućne bolesti su pri kompliciranom spontanom pneumotoraksu simptomi i ishod općenito lošiji.

Pneumotoraks zbog napetosti je ozbiljan i potencijalno po život opasan oblik pneumotoraksa. U tom stanju tkivo koje okružuje područje u kojem zrak ulazi u pleuralni prostor djeluje kao jednosmjerni ventil dopuštajući zraku da uđe, ali ne da iziđe. Takvo stanje uzrokuje tako jaki tlak u pleuralnoj šupljini da pluća potpuno splasnu (kolabiraju), a srce i ostali medijastinalni organi budu gurnuti na suprotnu stranu grudnog koša. Ako se brzo ne olakša, pneumotoraks zbog napetosti može dovesti do smrti za nekoliko minuta.

Klinička slika

Simptomi su vrlo različiti ovisno o tome koliko je zraka ušlo u pleuralni prostor i koliki je dio pluća splasnuo (kolabirao). Kreću se od lagane zaduhe ili boli u prsnom košu do teške zaduhe, šoka i po život opasnog zastoja srca. Najčešće dođe naglo do oštre boli u prsima i zaduhe te ponekad suhog kratkog kašlja. Bol se može osjetiti u ramenu, vratu i trbuhu. U pneumotoraksu koji nastaje polagano simptomi su lakši nego kod onog koji se razvija naglo. S iznimkom vrlo velikog pneumotoraksa ili pneumotoraksa pod napetošću simptomi obično prolaze kada se tijelo prilagodi splasnuću pluća i pluća se ponovno počnu napuhivati.

Dijagnoza

Dijagnozu obično može potvrditi fizikalni nalaz. Uz pomoć stetoskopa liječnik može primijetiti da jedna strana grudnog koša ne prenosi normalni zvuk disanja. Dušnica (traheja, veliki disajni put koji prolazi kroz prednji dio vrata), može zbog splasnutog pluća biti pomaknuta na jednu stranu. Rtg grudnog koša pokazuje zračni džep i splasnuto pluće.

Liječenje

Mali pneumotoraks obično ne zahtijeva liječenje. Obično ne uzrokuje ozbiljne probleme sa disanjem i zrak se za nekoliko dana resorbira. Potpuna resorpcija velikog pneumotoraksa može trajati 2-4 sedmice, ali zrak se može brže ukloniti stavljanjem cijevi u pneumotoraks. To je potrebno ako je pneumotoraks dovoljno velik da ošteti disanje. Cijev je povezana sa sustavom zatvorenim vodom za izvlačenje ili jednosmjernim ventilom što zraku dopušta izlaženje bez mogućnosti da se vrati natrag. Ako zrak izlazi kroz neki nenormalni spoj (fistula) između disajnog puta i pleuralnog prostora na cijev treba pričvrstiti crpaljku. Ponekad je potreban hirurški zahvat. Zahvat se često izvodi upotrebom torakoskopa stavljenog u pleuralni prostor kroz zid grudnog koša.

Ponavljani pneumotoraks može uzrokovati znatnu nesposobnost. Kod ljudi s visokim rizikom, npr. ronioca i pilota u zrakoplovu, nakon što se pneumotoraks prvi put dogodio dolazi u obzir operacija. Kod ljudi koji imaju pneumotoraks koji se ne uspijeva izliječiti ili pneumotoraks koji se na istoj strani ponavlja više od dva puta, uzrok problema se uklanja hirurški.

Kod kompliciranog spontanog pneumotoraksa sa trajnim izlaženjem zraka u pleuralni prostor ili sa pneumotoraksom koji se ponavlja, temeljna plućna bolest može hirurški zahvat učiniti opasnim. Često se pleuralni prostor može zatvoriti davanjem doksiciklina preko cijevi u prsnom košu kojom se iz tog prostora ispušta zrak.

Kod pneumotoraksa pod tlakom smrt se može spriječiti hitnim uklanjanjem zraka. Zrak se odmah isiše upotrebom velike štrcaljke pričvršćene na iglu smještenu u prsnu šupljinu. Tada se cijev smjesti odijeljeno da se zrak može neprestano odvoditi.