Fiziologija hipofize

Hipofiza je žlijezda koja je morfološki i funkcionalno povezana sa hipotalamusom.

Sastoji se iz dva dijela:

• adenohipofiza i
• neurohipofiza

Adenohipofiza

je veći dio žlijezde. Sa hipotalamusom je povezana mrežom krvnih sudova, hipotalamo-hipofizni portalni krvotok. U primarne kapilare u hipotalamusu se luče hormoni koji krvlju dolaze do sekundarnih kapilara u adenohipofizi. Luči takozvane tropne hormone (TSH, ACTH, FSH i LH) hormon rasta (somatotropni, STH) i prolaktin. Tropni hormoni se krvlju prenose do drugih endokrinih žlijezda gdje kontrolišu sintezu i sekreciju njihovih hormona.

HORMON RASTA

Hormon rasta je peptid, male molekulska mase, građen od 191 aminokiseline. Ima brojne metaboličke efekte. Uključen je u sintezu proteina, obezbjeđuje energiju za rast tkiva usmjeravanjem masti u energetske svrhe, štedi glukozu i kontroliše promet elektrolita. Koncentracija varira tokom dana Najveća je tokom prva dva sata spavanja. Luči se i nakon perioda rasta.

Sinteza hormona

Kao i drugi peptidni hormoni sintetizira se prvo u formi preprohormona. U Golđijevom aparatu prelazi u formu prohormona. Pohranjuje se u sekretornim vezikulama do podražaja kada se oslobađa.

Metabolički učinci hormona rasta

Hormon rasta ima brojna djelovanja koja se ostvaruju unutar minuta ili sati . Djeluje na mišiće, masno tkivo i jetru.

• Djelovanje na metabolizam proteina Hormon rasta povećava sintezu proteina, transport aminokiselina u stanice, produkciju glasničke RNA. Spriječava katabolizam proteina, čuva proteine
• Djelovanje na metabolizam masti Hormon rasta povećava katabolizam masti u masnom tkivu i mobilizaciju masnih kiselina kao i koncentraciju slobodnih masnih kiselina u krvi i njihovo iskorištavanje u energetske svrhe.
• Djelovanje na metabolizam ugljičnih hidrata Hormon rasta smanjuje iskorištavanje glukoze i stvaranje glukoze u jetri Povećava sintezu i pohranjivanje glikogena i lučenje inzulina. Zbog neosjetljivosti stanica na inzulin ima dijabetogeno djelovanje
• Djelovanje na promet minerala Hormon rasta povećava resorpciju jona Na+, K+ i Cl- u bubregu i apsorpciju jona Ca++ u crijevu Najznačajnije je djelovanje na rast u djetinjstvu. U pubertetu djeluje na rast zajedno sa drugim hormonima, tiroksinom , inzulinom i spolnim hormonima. Za normalno djelovanje hormona rasta potrebno je obezbijediti dovoljno supstrata za sintezu proteina, vitamine i minerale. Hormon rasta stimulira jetru i druga tkiva da da proizvode faktore rasta, male proteine, inzulinu slične faktore rasta (IGF) koji potiču sve oblike koštanog rasta. Predpostavka je da hormon rasta ne djeluje na rast direktno nego preko somatomedina.
• Regulacija lučenja hormona rasta Hormon rasta se brzo otpušta u tkiva. Sekreciju kontroliše osovina hipotalamus (GHRH i GHIH) – adenohipofiza (GH,STH). Ciljne stanice su u jetri gdje potiče sintezu inzulinu sličnih faktora rasta i direktno na stanice različitih tkiva, posebno na kost i hrskavice.

Neurohipofiza

Stražnji režanj, neurohipofiza nije prava žlijezda i ne proizvodi vlastite hormone. Građen je od neuroglije i od nervnih vlakana, nastavaka neurona čija se tijela nalaze u hipotalamusu. U tijelima tih neurona se sintetiziraju hormoni vazopresin i oksitocin koji se nakon transporta pohranjuju u neurohipofizi i iz nje se oslobađaju

VAZOPRESIN, ARGININ VAZOPRESIN (AVP), ANTIDIURETSKI HORMON (ADH)

Vazopresin je peptid građen od 9 amino kiselina. Djeluje na bubrege tako da povećava zadržavanje  vode i izlučivanje koncentrovane mokraće. Na taj način učestvuje u regulaciji volumena ekstracelularne tečnosti, osmotskog pritiska, arterijskog krvnog pritiska. U visokim koncentracijama koje nisu uobičajene kod zdravih osoba djeluje na krvne sudove i uzrokuje snažnu vazokonstrikciju. Djelovanje ostvaruje tako da na luminalnoj membrani tubularnih stanica uzrokuje stvaranje mjehurića sa porama izuzetno propusnim za vodu – AKVAPORINI Nakon vezivanja ADH na receptor uzrokuje aktivacija adenilatciklaze koja potiče sintezu cAMP, fosforilaciju mjehurića i njihovo ugrađivanje u membranu što povećava propusnost membrane za vodu.

Regulacija lučenja ADH Najsnažniji poticaj je porast osmotske koncentracije, osmolarnosti u ekstracelularnoj tečnosti, u krvi arteriji koja snabdijeva krvlju hipotalamus. Na promjenu reaguju modificirani neuronski receptori, osmoreceptori u hipotalamusu blizu supraoptičkih jedara. Oni registruju promjenu osmotske koncentracije i povećavaju ili smanjuju broj signala ka neuronima koji luče ADH. Kod porasta koncentracije raste broj impulsa i povećava se oslobađanje ADH. Kada se koncentracija normalizira zbog retencije vode pod djelovanjem ADH smanjuje se broj signala i sekrecija ADH (negativna povratna sprega). Podražaj za lučenje je i smanjenje ili povećanje volumena krvi, hipovolemija kada se povećava sekrecija ADH.

U atrijima postoje receptori za istezanje koji reaguju na napunjenost atrija i receptori na istezanje u srcu i nekim krvnim sudovima. Kod hipervolemije i porasta krvnog pritiska oni registruju promjenu i signali se prenose u mozak i vode inhibiciji lučenja ADH što će smanjiti resorpciju vode i povećati izlučivanje tečnosti bubrezima. To će uzrokovati smanjenje volumena ECT i krvnog pritiska.

OKSITOCIN

Izaziva kontrakcija maternice, posebno krajem trudnoće i u toku poroda. Tokom poroda se povećava koncentracija u plazmi. Tokom laktacije potiče kontrakciju mioepitelnih stanica izvodnih kanlića mliječne žlijezde. Podražaj je sisanje, dodirivanje bradavice koje se senzornim nervnim signalima prenosi kroz kičmenu moždinu, moždano stablo do hipotalamusa gdje potiče sekreciju oksitocina koji krvlju dolazi do mliječne žlijezde i izaziva naviranje mlijeka. Sekrecija oksitocina se dešava i neposredno prije i tokom spolnog čina. Djeluje na prijenos, pomjeranje sjemene tečnosti u testisu i kontrakcijama uterusa pomaže ulazak spermatozoida u uterus.