Demencije

Demencije predstavljaju sekundarna oštećenja inteligencije kod osoba kod kojih se razvoj inteligencije normalno završio, za razliku od primarne slabosti inteligencije ili oligofrenije. Svaka deseta osoba starija od 65 godina i svaka druga starija od 85 godina ima demenciju. Više od polovine svih slučajeva čini degenerativna demencija Alchajmerovog tipa koju ćemo opisati u ovom poglavlju. Druga po učestalosti je vaskularna demencija (multiinfarktna demencija) koja čini oko 20 % svih demencija.

Osnovni elementi u kliničkoj slici demencije su oštećenja pamćenja, shvatanja i orjentacije. Slici razvijene demencije odgovarao bi hronični organski psihosindrom. Osnovni elementi ovog sindroma su: poremećaj pamćenja za svježe događaje, nerazumijevanje bitne veze između različitih činjenica, na planu mišljena javlja se oštećenje predstava, pojmova i asocijacija, oštećenje pažnje, te labilnost emocija i pretjerani afekti. U postavljanju dijagnoze demencije može poslužiti mini mental scor (MMSE) ili jednostavan test u kome od bolesnika tražimo da nabraja mjesece u godini ili dane u sedmici unazad. Lakše dementan bolesnik nije u stanju da bez greške nabroji mjesece unazad dok ih unaprijed izvodi sa lakoćom (automatski), dok teže oštećen bolesnik nije u stanju da nabroji ni dane u sedmici unazad.

Alchajmerova (Alzheimer) demencija

Ovu bolest prvi je opisao njemački  psihijatar Alojz Alchajmer 1906. godine.

Alchajmerova bolest najčešće počinje u šestoj deceniji života. To je najčešća i najznačajnija degenerativna bolest mozga nepoznate etilogije. Četvrti je uzrok smrtnosti. Faktori rizika za razvoj ovog oboljenja su starija životna dob, ženski pol, nizak nivo obrazovanja, postojanje Down sindroma, a uloga infekcija nervnog sistema nije potvrđena. Patoanatomski postoji difuzna atrofija mozga.

Simptomi bolesti počinju postepeno, gotovo neprimjetno, pa ni bolesnik, niti njegova porodica ne mogu odrediti početak. U početku bolesnici zaboravljaju obične stvari, dogovore i obaveze, a potom i važne činjenice iz svakodnevnog života (isključiti struju, zatvoriti plin, vodu itd.). Zaboravlja imena rođaka, djece, brojeve telefona, a praznine u sjećanju popunjava izmišljenim događajima (konfabulacijama). Napredovanjem bolesti bolesnik ne zna da upotrebljava svakodnevne predmete u kući, potom može postati apatičan, nezainteresovan, a nekad i  nemiran, počinje zanemarivati svoj izgled, remete se san i budnost, a mogu se javiti i halucinacije. Kod potpuno razvijene bolesti, bolesnik zauzima fetusni položaj sa paraplegijom u fleksiji, u vegetativnom je stanju, mutističan i inkontinentan.

Dijagnoza se zasniva na kliničkoj slici i procjeni kognitivnih funkcija. CT i NMR pokazuju atrofiju kore mozga, sa proširenim moždanim komorama.

U liječenju se koriste inhibitori holinesteraze (takrin, donepezil), a u fazi istraživanja su antiinflamatorni lijekovi, estrogenska terapija i terapija nervnim faktorom rasta. Svakako je važno pomenuti i simptomatsku terapiju kod anksioznosti, depresije, nesanice, nemira i halucinacija. U prevenciji su dobri neuroprotektivni lijekovi i antioksidansi (piracetam, vitamin E, Ginkgo).