KRIVIČNA ODGOVORNOST LJEKARA

Pored disciplinske odgovornosti kojoj podliježe ljekar u slučajevima ako se ogriješi o dužnosti koje ima kao član ustanove u kojoj radi, ljekar podliježe i krivičnoj odgovornosti. Pri vršenju svoga poziva ljekar je u takvom položaju, da
– od njegovog znanja i umijeća zavisi tok ishod liječenja bolesnika,
– ljekar dolazi u priliku da sazna mnoge činjenice, iz života bolesnika koje mora čuvati kao tajnu,
Krivična djela u vezi sa ljekarskih pozivom prema našem krivičnom zakonu su sljedeća:

1. Krivična djela protiv slobode i prava građana

Neovlašteno otkrivanje tajne (čl.59 KZ SRBiH)
Tajna u opštem i širem smislu je saznanje nekih činjenica, koje ne bi mogle biti saopštene drugim osobama, a da se pri tom ne oštete interesi bilo pojedinca bilo zajednice.
Obzirom na način saznavanja povjerljivosti činjenica, razlikujemo: državnu tajnu, vojnu tajnu, službenu, pozivnu tajnu, privatnu tajnu itd.

Otkrivanje tajne predstavlja krivično djelo.
 U čl.178 ZOKP stoji: “Ako to zahtijevaju interesi krivičnog postupka, interesi čuvanja tajne, interesi javnog reda ili razlozi morala, službeno lice koje preduzima istražnu radnju narediće licima koja saslušava ili koja prisustvuju istražnim radnjama ili razgledaju spise istrage da čuvaju kao tajnu određene činjenice ili podatke koje su tom prilikom saznale i ukazaće im se da odavanje tajne predstavlja krivično djelo”.
Ranije smo spomenuli, da se lice ne može saslušati kao svjedok ako bi svojim iskazom povrijedio dužnost čuvanja službene ili vojne tajne. Prema Zakonu o krivičnom postupku,
 Kao vojna tajna smatraju se podaci koji su zakonom, drugim propisom, opštim aktom ili odlukom nadležrog organa proglašeni vojnom tajnom, kao i podaci koji nisu proglašeni vojnom tajnom, ali čije bi odavanje zbog njihove važnosti očigledno moglo izazvati teže štetne posljedice za oružane snage i njihove pripreme za odbranu zemlje (čl.224 KZ SFRJ).
 Kao državna tajna smatraju se podaci ili pismena akta čije je odavanje imalo ili je moglo da ima štetne posljedice za političke, ekonomske ili vojne interese zemlje (čl.129 RZ SFRJ).
 Kao službena tajna smatraju se podaci koji su zakonom, drugim propisom, opštim aktom ili odlukom nadležnog organa proglašeni službenom tajnom, kao i podaci koji nisu proglašeni službenom tajnom, ali čije bi odavanje zbog njihove važnosti očigledno moglo izazvati teže štetne posljedice za službu (čl.183 KZ SFRJ).
Ljekar je moralno, a isto tako i krivično pravno odgovoran da ne oda tajnu za koju je saznao u toku svoje profesionalne djelatnosti. Još dok tajna nije bila propisana zakonom, čuvanje ljekarske tajne smatralo se moralnom dužnošću. Antička ljekarska udruženja svojim članovima zabranjivala da odaju tajnu “povjerenu uhu, zatečenu očima i naslućenu umom”. U Hipokratovoj zakletvi stoji: “Što pri svojem poslu budem saznao ili vidio, pa inače, u saobraćaju sa ljudima, ukoliko se ne bi smjelo javno znati, prešutjeću i zadržaću kao tajnu”.
Pojam tajne obuhvata sve one činjenice čija povjerljivost je saznata za vrijeme profesionalne djelatnosti. Dakle, tajna obuhvata upoznavanje činjenica isključivo u toku profesionalne djelatnosti. To je pozivna, odnosno, profesionalna tajna.

U Krivičnom zakonu SRBiH, otkrivanje tajne uvršteno je među delikte protiv slobode i prava građana, jer se povreda tajne prvenstveno očituje u povredi ličnosti.
Zakonodavac navodi da krivično djelo postoji samo onda, ako lice neovlašteno otkrije tajnu. Prema tome, ovlašteno otkrivanje tajne nije zabranjeno.
Ljekara može osloboditi čuvanja tajne
 lice koje je vlasnik tajne, dakle lice koga se tajna tiče.
 ljekar je zakonom obavezan da otkrije tajnu kada se nalazi na sudu bilo kao ljekar-svjedok, bilo kao ljekar-vještak. Treba istaći, da je u oba ova slučaja, ljekar-svjedok i ljekar-vještak, samo ograničeno oslobođen čuvanja tajne, a to znači da ljekar može sudu iznositi samo one činjenice koje imaju važnost u konkretnom predmetu vještačenja.

Rekli smo već da su antička udruženja zabranjivala svojim članovima da odaju tajnu povjerenu uhu, zatečenu očima i naslućenu umom, pa iz ovoga možemo izvesti zaključak da saznanje činjenica do kojih ljekar dolazi u toku svoje-profesionalne djelatnosti može biti:
– saopštenjem bolesnika (“povjerenu uhu”). – one činjenice obuhvaćene pojmom tajne koje ljekar saznaje u toku uzimanja anamneze, liječenja itd.,
– ličnim zapažanjem (“zatečenu očima”). – ono što ljekar zapazi u toku pregleda i liječenja bolesnika. U ovom slučaju pacijent ne saopštava ljekaru činjenice koje su za njega povjerljive nego te činjenice zapaža sam ljekar,
– ličnim zaključivanjem (“naslućenu umom”), što znači da ljekar u toku uzimanja anamneze ili liječenja mora sam ocijeniti ili prosuditi povjerljivost pojedinih činjenica, a da ih pacijent nije saopštio ljekaru.
Sve činjenice, saznate bilo saopštenjem, zapažanjem ili sopstvenim zaključivanjem nemaju karakter tajne, nego samo one činjenice koje zadiru u intimu pacijenta i za koje pacijent nema interesa niti želi da se iste objelodane drugim licima.

U slučajevima kada ljekar za otkrivanje ljekarske tajne:
– nije ovlašten od zainteresovanog,
– nije razriješen zakonski,
– nije pozvan etički,
– nije obavezan sudskim vještačenjem,
već naprotiv, kada ljekar odaje ljekarsku tajnu zlonamjerno, samonamjerno ili nenamjerno, onda postoji djelo neovlaštenog otkrivanja ljekarske tajne.

čl.59 KZ SRBiH odnosi se na neovlašteno otkrivanje tajne:
1. Advokat, branilac, ljekar ili drugo lice koje neovlašteno otkrije tajnu koju je saznalo u vršenu svog poziva, kazniće se zatvorom do jedne godine.
2. Neće se kazniti da djelo iz stava 1 ovog člana ko je otkrio tajnu u opštem interesu ili interesu drugog lica koji je pretežniji od interesa čuvanja tajne.
3. Gonjenje se preduzima po privatnoj tužbi.

Načini neovlaštenog otkrivanja tajne su mnogobrojni: pismenim putem, usmeno, objavljivanjem fotografskih snimaka, iznošenjem podataka u literaturi itd., ali samo na takav način kada se iz tih podataka može otkriti identitet pacijenta.

Drugi stav gornjeg člana Krivičnog zakona predviđa da se neće kazniti lice koje je otkrilo tajnu u opštem interesu ili u interesu druge osobe koji je pretežniji od interesa čuvanja tajne, na primjer obavezna prijava nekih zaraznih bolesti.

U nekim slučajevima, ljekar neće biti krivično odgovoran za neprijavljivanje krivičnog djela ako je za njega saznao u toku obavljanja svoga poziva, predviđeno čl.188 Krivičnog zakona SR BiH (neprijavljivanje krivičnog djela ili učinioca).
1. Prvi stav ovoga člana sadrži u sebi dva oblika neprijavljivanja i to: neprijavljivanje učinioca i neprijavljivanje samog krivičnog djela, ali takvog krivičnog djela za koje se može izreći smrtna kazna.
2. Drugi stav istoga člana Krivičnog zakona odnosi se na neprijavljivanje krivičnog djela od strane službenog ili odgovarajućeg lica koje roku vršenja svoga poziva saznalo za krivično djelo za koje se može izreći teža sa više od pet godina.
3. Međutim, prema trećem stavu toga člana za neprijavljivanje neće se kazniti lice koje je ljekar učinioca, kao ni branilac a ni vjerski ispovjednik.[/lang_ba]