UBISTVO DJETETA PRI POROĐAJU

ČEDOMORSTVO (čl.39 KZ)
Ubijanje novorođenčeta može biti dvojako,
 od sopstvene majke (infanticidium).
 od ma koga drugoga (djetoubistvo – puericidium)

Čedomorstvo je dvosložnica od čedo i umorstvo, po ugledu na latinski naziv infanticidium od infans i čedo – ubiti. Čedomorstvo je ubijanje novorođenčeta od strane sopstvene majke za vrijeme ili neposredno poslije porođaja.
1. Mati koja liši života svoje dijete za vrijeme porođaja ili neposredno poslije porođaja, dok traje poremećaj što ga je kod nje izazvao porođaj, kazniće se zatvorom od 3 mjeseca do 3 godine.
2. Za pokušaj će se kazniti.

Usmrćenje novorođenčeta od njegove sopstvene majke krivični zakon tretira kao olakšano krivično djelo, zbog toga što se majka-porodilja za vrijeme porođaja i jedno vrijeme neposredno poslije porođaja, usljed porođajnih bolova i uzbuđenja, nalazi u izuzetnom tjelesnom i duševnom stanju smanjene uračunljivosti koja proizlazi iz njene psihičke i somatičke neuravnoteženosti.

Za postojanje čedomorstva, u sudsko medicinskom smislu moraju biti ispunjeni slijedeći uslovi:
1. da je ubijeni plod novorođenčeta, to jest da omeđivanje pupčanika nije završeno i da crijeva sadrže mekonijum;
2. da je novorođenče živo rođeno;
3. da je novorođenče namjerno usmrćeno od svoje sopstvene majke, ili aktivno primjenom nasilja, ili pasivno, hotimičnim neukazivanjem po život neophodne pomoći;
4. da se takvo usmrćenje dogodilo za vrijeme novorođenosti i pod okolnostima predviđenim članom zakona, to jest da je majka usmrtila plod “za vrijeme porođaja ili neposredno poslije porođaja dok traje poremećaj…”.

Čedomorstvo je ostvarljivo samo na novorođenčetu, jer usmrćenje ploda prije novorođenja odnosno novorođenosti je nasilni pobačaj, a usmrćenje poslije novorođenja je ubistvo, odnosno djetoubistvo.
Iz zakonskog teksta se vidi da postoje dva oblika čedomorstva, svršeno i pokušano. Krivično djelo je svršeno sa nastupom smrti ploda, a pokušaj krivičnog djela predviđen je drugim stavom ovog člana.

Da bi mogli objasniti suštinu čedomorstva, moramo razjasniti pojam novorođenosti i novorođenčeta. Novorođenče je dob od konca doba života začetka (foetus) do početka vanmateričnog života dojenčeata. Ako je omeđivanje pupčanika završeno, ako su crijeva oslobođena od mekonijuma i ako je započela vanmaterična ishrana, onda govorimo o dojenčeta ili odojčetu.

U cilju utvrđivanja i razlikovanja novorođenčeta i odvojenja novorođenčeta (neonatus) od začetka (foetus) i dojenčeta (infans lactens), mora se pri sudsko medicinskom vještačenju u slučajevima čedomorstva ustanoviti slijedeće:

1. – JE LI PLOD NOVOROĐENČE ILI NE?
Spoljašnji znaci novorođenosti nalaze se na koži
 (zaprljanost krvlju, mekonijumom),
 sirasti maz (vernix caseosa) i
 postojanje pupčanika ili pupčanog patrljka.
Unutrašnji znaci su
 porođajni otok poglavine (caput succedaneum). Njegova lokalizacija označava onaj dio tijela koji je prednjačio, a njegova veličina dužinu porođaja.
 Porođajni izliv (kephalhaematoma) odnosno krvni izliv između kosti i pokosnice je također unutrašnji znak novorođenosti i ograničen je šavovima kosti.
 Daljnji znak koji govori za novorođenost je prisustvo mekonijuma u debelom crijevu, ugasitozelenog, ljepljivog, bezmirisnog, aseptičnog sadržaja crijeva. Sudsko medicinski značaj ogleda se u tome, što je moguće pregledom mekonijuma približno utvrditi životno doba začetka. Tako, nalaz obličastih epitelija, mekonijum tjelašaca i kristala holesterina, bilirubina, ukazuje na doba od 5-ogdo 8-og lunarnog mjeseca, dok nalaz malja (lanugo dlačica) i pločastih epitelija, na doba poslije 8-og mjeseca.

2. – DOBA ŽIVOTA NOVOROĐENČETA.
Doba života može se ustanoviti na osnovu tjelesne dužine, tjelesne težine, boje kože, kakvoće i stanja kosmatosti, dužine kose na glavi, prisutnosti ili otsutnosti pupilarne membrane, svojstva hrskavica nosa i usnih školjki, izgleda spoljašnjih polnih organa, dužine noktiju, veličine tjemenca, lobanjinih prečnika i veličine zrna okoštavanja.
 Dužina prvih pet mjeseci trudnoće, odgovara kvadratu, a poslednjih šest mjeseci trudnoće, petostrukom broju lunarnih mjeseci.
 Težina na vrijeme rođenog novorođenčeta je u prosjeku oko 3200-3500 grama.
 Koža je prije osmog lunarnog mjeseca više crvenkasta, kasnije je crvenkastomodrikasta.
 Malje (lanugo), primarne dlake, na koži se pojavljuju u četvrtom mjesecu trudnoće, a otpadaju od osmog mjeseca, kod novorođenčeta na vrijeme donesenog održane su još samo na ramenima, mišicama i predjelima plećaka. Opšta maljavost je najizraženija u šestom lunarnom mjesecu.
 Kosa glave (capilli) je do 2 cm duga kod ročnog novorođenčeta.
 Membrana pupillaris (zenična skramica) nestaje u osmom mjesecu trudnoće.
 Testisi se u osmom mjesecu spuštaju u skrotum. Kod ženskog novorođenčeta u osmom mjesecu trudnoće klitoris je vidljiv, a velike usne stidnice su rastavljene. Kod ženskog novorođenčeta iz desetog mjeseca trudnoće klitoris se ne vidi, jer velike usne stidnice prekrivaju male.
 Nokti na vrhovima prstiju ruku ne dosežu jagodice prstiju kod novorođenčeta iz osmog mjeseca materičnog života, kasnije dosežu jagodice prstiju, a kod novorođenčeta na vrijeme donesenog prelaze jagodice prstiju i čvrsti su.
 Veliki tjemenac (fonticulus major) je prečnika, izmjerenog između strana a ne od uglova, kod neđonešenih veći od 2 cm, kod donešenih oko 2 cm.
 Zrno okoštavanja u donjem kraju – epifizi femura (punctum ossificationis diaphysae femoris), pojavljuje se većinom u devetom lunarnom mjesecu i kod donesenih je prosječno prečnika oko 5 mm.

Treba istaći, da novorođenčad iako rođena na vrijeme, mogu imati dužinu manju od 50 cm, sa težinom nižom od normalne, ali to, su rjeđi slučajevi. Doring je opisao slučaj novorođenčeta rođenog na vrijeme, sa težinom od 1600 grama i dužinom od 44 cm. Nokti ruku prelazili su jagodice prstiju sa održanim lanugo dlačicama na ramenima i mišicama, hrskavice nosa i usnih školjki bile su razvijene i čvrste. Nađeni infakrti placente objasnili su slabu ishranu ploda.
Zato prilikom sudsko medicinskog vještačenja kod utvrđivanja zrelosti ploda, pored “mjerljivih obilježja” kao što su dužina i težina, uzeti u obzir i “nemjerljiva obilježja”, kao što su lanugo dlačice, hrskavice nosa i usnih školjki, nokti.

3. – JE LI SPOSOBNO ZA VANMATERIČNI ŽIVOT ILI NE (ŽIVOTNA SPOSOBNOST NOVOROĐENČETA)
Ranije spomenuta mjerila kod određivanja doba života mogu se iskoristiti posredno, ili neposredno za ustanovljenje životne sposobnosti. Životna sposobnost novorođenčeta zavisi pored njegovog tjelesnog zdravlja i tjelesnog sklopa i od njegove tjelesne razvijenosti. Pojava ploda van maternice prije 28-30 nedjelja trudnoće je abortio a poslije toga vremena je porođaj – partus, a plod je novorođenče – neonatus. Porođaj između 28-38 nedjelje trudnoće je partus prematurus, a takvo novorođenče, neonatus prematurus, koje je samo uslovno sposobno za vanmaterični život. Porođaj od 40 nedjelja trudnoće je pravovremeni porođa – partus maturus, a takvo novorođenče je donošče neonatus maturus, koje je sposobno za vanmaterični život.
Tjelesno razvijena novorođenčađ mogu biti nesposobna za vanmaterični život usljed tjelesnih obolenja i povreda (pneumonia alba congenita, intrakranijalna krvavljenja, krvavljenja u kičenom kanalu itd.), kao i usljed tjelesnih nakaznosti i nedostatka (acrania, anencephalia, acardia, urođerae srčane mane, anomalije srčanih sudova itd.).
4. – JE LI ŽIVO ROĐENO ILI NE?
Da li je novorođenče živo rođeno zaključuje se na osnovu
 plućnog disanja i
 gutanja vazduha, kao i
 postepenog prestanka začetkovog krvotoka.
Vazdušnost pluća dokazuje vanmaterično disanje, a vazdušnost želuca ii crijeva vanmaterično gutanje vazduha, što se utvrđuje plovnim opitom pluća, želuca ii crijeva. Ishod plovog opita može biti pozitivan (pluća specifično lakša od vode) ili negativan (specifično teža od vode). Pri ocjenjivanju plovnog opita, treba znati, da plovnost pluća može poticati prisutnosti truležnih gasova, zatim od pokušaja vještačkog disanja.
Zato kada je plovni opit pluća pozitivan, može se samo onda tvrditi da se disanje obavilo izvan majčinog tijela, ako se isključi, da plovnost pluća ne potiče od truležnih gasova, kao i vazduha od pokušaja vještačkog disanja.
Isto tako, ako je plovni opit pluća negativan (specifično teža od vode) i kada potopljena u bistru, mirnu i hladnu vodu tonu, može se tvrditi da novorođenče nije živo rođeno samo onda, ako se isključi život bez primjetnog disanja (novorođenče je živo rođeno ali nije disalo – zatim ako se isključi disanje bez ulaska vazduha, to jest započetog disanja, ali nemogućnosti ulaska vazduha u pluća, kada je ulazak vazduha spriječen obolenjima, ili je spriječen spolja začepljenjem nosa i usta (oclusio nasi et oris), zagušenjem ili zadavljenjem (strangulatio manualis aut funalis) itd.

5. – AKO JE ŽIVOROĐENO, KOLIKO JE ŽIVJELO POSLIJE POROĐAJA?
Da li je novorođenče živo rođeno i koliko je poslje rođenja živjelo, zaključuje se na osnovu prisutnosti vazduha u želucu i crijevima, porođajnom otoku poglavine, pupčaniku, mekonijumu, hijalinim membrananama u plućima itd.

 Plovni opit želuca i crijeva – Značaj plovnog opita želuca i crijeva je u tome što stepen plovnog opita želuca ii crijeva daje mogućnost približnog određivanja dužine trajanja života novorođenčeta. Progutani vazđuh nakupi se najprije u želucu, pa se poslije toga rasprostire polagano u tanko i debelo crijevo i 12-24 sata po rođenju sva su crijeva ispunjena vazduhom.
 Porođajni otok poglavine – nalazimo kod novorođene djece koja su pri porođaju živjela. Serozni edem poglavine, nastao usljed pritiska i stezanja krvnih sudova poglavine, po porodu se počinje smanjivati, i iščezne 12-48 sati po porodu.
 Pupčana vrpca – Od momenta kada je pupčana vrpca (funiculus umbilicalis) presječena i podvezana, počinje postepeno sasušavanje i smežuravanje partljka pupčanika, tako da obično 5-7 dana po rođenju otpadne. Formiranje razmeđne crte (linea terminalis) na podnožju pupčanog patrljka dokazuje vanmaterični život. Sasušavanje pupčanog patrljka nije vitalna reakcija niti znak života poslije rođenja, jer se pupčani patrljak može sasušiti i postmortalno.
 Vazduh u organima – Prestankom posteljičnog disanja i sljedstvenim nagomilavanjem ugljene kiseline, bude nadražen centar za disanje novorođenčeta i uspostavljeno plućno disanje. Vazduh dospijeva u pluća, ali gutanjem i u digestivni trakt (želudac i crijevo), a isto tako i u bubne duplje (cavum tympani), koje sadrže sada vazduh samo poslje obavljenog disanja.
 Uratični infarkti u bubregu – Nalaz žutonaranđastih uratičnih infarkta u bubrezima (infarctus acidi urici) kod novorođenčadi ukazuje na vanmaterični život.
 Mekonijum – Mekonijum se najduže zadržava u debelom crijevu 48 do 72 sata, i nestaje po porodu između drugog i petog dana.
 Arterijski propust – (ductus arteriosus Bottali) zatvara se 3-5 dana po rođenju, no u nekim slučajevima ostaje otvoren i nekoliko nedjelja.
 Hijaline membrane pluća – nalazimo kod živorođenih, jer bez prisutnosti zraka ne može doći do stvaranja hijalinih membrana. Hijaline membrane se sastoje od eozinofilnog, homogenog hijalinu sličnog materijala koji pokriva unutrašnju stranu alveolarnih duktusa, bronhiola i rjeđe alveola. To su derivati krvne plazme, acelularni eozinofilni materijal, koji se u prisustvu zraka zgušnjava i prelazi iz sol stanja u gel stanje. Češće ih nalazimo kod nedonešenih i kod novorođenčadi koja su pretrpjela asfiksiju intra partum. Membrane ne nalazimo kod novorođenčadi koja su živjela manje od 3 sata ili više od 5 dana.
6. – UZROK SMRTI.
Uzroci smrti novorođenčeta su prirodni ili nasilni.

Prirodna smrt novorođenčeta može biti prije poroda, za vrijeme poroda i poslije poroda.
 Smrt ploda prije poroda uglavnom je uslovljena intrauterinom anoksijom, koja može nastati ili zbog opće anoksije majke, ili patologije pupkovine, ili zbog bolesti ploda ili bolesti placente.
 Smrt novorođenčeta za vrijeme porođaja je najčešća usljed prevremenog prekida posteljičnog disanja i pritiska na glavu, kada granica pritiska na glavu bude prekoračena. Prekomjerni pritisak na glavu dovodi do raskida venskih sudova sinusa tvrde moždane opne, velikog moždanog srpa (falx cerebri) ili malomoždanog šatora (tentorium cerebelli), i sledstvenog krvavljenja u lobanju i pritiska na važne vitalne centre u moždini (asphyxia compressiva).

Nasilna smrt novorođenčeta je zadesna ili ubilačka.
 Zadesna smrt prouzrokovana je prenaglim porođajem (partus praecipitatus) ili slučajnim uđušenjem (asphyxia violenta).
 Ubilačka smrt novorođenčeta može biti od njegove majke – čedomorstvo, kao i od ma koje druge osobe.
Svako izvođenje namjere u cilju čedomorstva nad mrtvim novorođenčetom koje je od majke smatrano živim, sačinjavalo bi suštinu prividnog čedomorstva (pseudoinfanticidium) i kao takvo ne predstavlja krivično djelo.[/lang_ba]