Oksigenoterapija

Kandidati za terapiju kiseonikom nalaze se među onima koji boluju od hroničnog bronhitisa,zastojne srčane bolesti,emfizema,cistične fibroze,astme,raka pluća i drugih bolesti koje smanjuju plućnu površinu.Terapija kiseonikom pomaže prehranu mozga i mišića,pospješuje rad srca,olakšava spavanje,popravlja raspoloženje,vrača živahnost i poboljšava pamćenje.Uz terapiju kiseonikom pacijenti se mogu vratiti većini svojih dnevnih aktivnosti.

Terapiju kiseonikom mora propisati ljekar,koji će ujedno odrediti koliko kiseonika u minuti je potrebno,u koje vrijeme i koliko dugo.

Oksigenoterapija se koristi kao akutna u egzacerbaciji bolesti kada dođe do razvoja respiratorne insuficijencije ili kao hronična,dugotrajna oksigenoterapija(DOT),kod bolesnika sa teškom respiratornom insuficijencijom u stabilnoj fazi bolesti.

Akutna oksigenoterapija sprovodi se u bolničkim uslovima.Cilj terapije je povećanje PaO2 u arterijskoj krvi >8 kPa (60 mm Hg),bez značajnog povećanja PaCO2 < 1,3 kPa (10 mm Hg) ili sniženja PH < 7,25.Obično se primjenjuje niska koncentracija kiseonika (24%- 36 % kiseonika preko maske ili protok O2 1-2 L/min.Tokom terapije kiseonikom neophodno je pračenje respiratornih gasova u arterijskoj krvi i podešavanje doze kiseonika prema stepenu hipoksije i hiperkapnije.

Dugotrajna oksigenoterapija se sprovodi kod bolesnika sa teškom respiratornom insuficijencijom u stabilnoj fazi bolesti(stabilno stanje kroz 3-4 sedmice praćenja).

Indikacije za dugotrajnu oksigenoterapiju su:

1.PaO2 <7,3kPa (55 mm Hg) sa ili bez hiperkapnije,

2.Pa O2 7,3-7,9 kPa (55-59 mm Hg) u prisustvu plućnog srca ili eritrocitoze.

Prilikom donošenja odluke o propisivanju dugotrajne oksigenoterapije pored medicinskih indikacija,treba procijeniti i uslove za njeno provođenje:

1.suglasnost bolesnika i njegove okoline za primjenu terapije,

2.redovno sprovođenje medikamentne i druge terapije,

3.edukacija bolesnika i porodice,

4.redovne kontrole od strane stručnog tima,

5.prestanak pušenja,

6.stambeni i socijalni uslovi pogodni za posjedovanje uređaja za DOT.

Kiseonik se primjenjuje preko binazalne sonde,nazofaringealnog katetera,venturi maske ili mehaničke ventilacije.Obično se primjenjuje preko binazalne sonde sa protokom od 1,5 do 2,5 L/min,uz povećanje doze od 1 L/min u toku spavanja i pri naporu.

Terapija se sprovodi najmanje 15-17 sahata dnevno uključujuči vrijeme spavanja.

Kiseonik se može primjenjivati u vidu plina pod pritiskom u tankovima različitih veličina,ili u tekućem obliku,u boci poput termos boce.Treći način je upotreba koncentratora.

Kiseonik pod pritiskom se skladišti u cilindre opremljene regulatorom koji kontroliše izlaz kiseonika.Izlazak kiseonika je kontinuiran,pa se na boce ugrađuju sistemi koji sprečavaju isticanje kiseonika kada to nije potrebno.Tako,spomenuti,sistemi oslobađaju kiseonik pri udisaju,a blokiraju dotok pri izdisaju.Danas postoje i mali cilindri koji se mogu nositi sa sobom.

Koncentratori kiseonika su danas najpraktičniji uređaji za oksigenoterapiju u kućnim uslovima.To su električni aparati koji izdvajaju i koncentrišu kiseonik iz zraka.

U spomenute sisteme se ugrađuju ovlaživači da ne bi došlo do sušenja dišnih puteva.istraživanja pokazuju da ovlaživanje nije potrebno,ako je propisana doza manja od 4 L/min.

Terapija kiseonikom nije i bezopasna. Pri terapiji može doči do iritacije sluzokože (nedovoljna vlažnost) ,depresije disanja(nestanak preostale hipoksemične stimulacije disanja preko hemoreceptora kod hiperkapnije),oštečenja surfaktanta i atelektaza(oštečenje epitelnih ćelija) te toksičnog djelovanja kiseonika.

Toksičnost kiseonika se javlja kod dužeg davanja 100% kiseonika,posebno ako pritisak davanja ide preko 1 atmosfere.Toksični efekti se javljaju već poslije 3-6 sahata.Pacijenti osjećaju pečenje iza grudne kosti,kašlju pri dubokom disanju,povraćaju i skloni su kolapsu i komi.Po prestanku davanja simptomi i znaci najčešće potpuno nestaju.

Kiseonik se ne smije koristiti u blizini upaljene cigarete.Pacijenti koji primaju kiseonik moraju biti bar 2 m udaljeni od plinske peći,svijeća,otvorenih kamina i drugih izvora toplote.

Ako se koristi koncentrator,potrebno je izbjegavati produžne kablove.