Definicija
Eklampsija je najteži oblik graviditetnih toksikoza. Ona se najčešće javlja pri kraju trudnoće ili u toku porođaja. Rjeđe, međutim, može da se javi neposredno nakon porođaja, pa čak ponekad i u prvim danima babinja.
Etiopatogeneza
Eklampsija se obično nadovezuje na preeklampsiju, ali ovaj stadijum može proći nezapaženo, te se bolest može iznenada i naglo javiti u svojoj najtežoj formi. Od eklampsije najčešće oboljevaju prvorotke, a veoma rijetko drugorotke i žene koje su više puta rađale.
Isto tako, iako se ne zna zašto, zapaženo je da se eklampsija češće javlja kod višeplodne trudnoće, kod dijabetičarki, kod gojaznih žena i kod žena sa hipertenzijom. Eklampsija se uglavnom javlja u krajevima gdje se trudnice obilno i neracionalno hrane. Zapaženo je da od nje najviše oboljevaju trudnice u čijoj su ishrani naročito zastupljene masti životinjskog porijekla.
Eklampsija je rijetka kod trudnica koje se u toku trudnoće kontrolišu u savjetovalištima, jer ako se primjete znaci nefropatije i preeklampsije, pravilnom ishranom i eventualnim liječenjem odstranjuje se opasnost od pojave eklampsije.
Kod eklampsije nastaju značajne patološke promjene na organima važnim po život.
- Mozak – edem mozga, a moguća su i sitna mjestimična krvarenja, a najtežim slučajevima ognjišta encefalomalacije.
- Pluća – na parenhimu često se zapažaju znaci kongestije sa sitnim brojnim trombima u krvnim sudovima.
- Jetra – blijeda i čvrsta sa sitnim supkapsulamim krvarenjima. Oko vena centralis vide se degenerativne promjene u hepatocitima.
- Bubrezi – su najčešće lako povećani i blijedi. Na presjeku bubrežne kore zapažaju se tačkasta krvarenja. Baumanove kapsule ispunjene su glomerulamim vaskularnim petljama čiji su kapilari ishemični. Glomerularne ćelije propadaju. Tubuli su često dilatirani mokraćom bogatom proteinima. Njihove ćelije često su zahvaćene hijalinom degeneracijom i masnom infiltracijom.
U toku preeklampsije i eklampsije često se javljaju spazmi arteriola, naročito na sudovima retine, bubrega i u predjelu splanhikusa. Zbog zadržavanja soli i vode u organizmu trudnice, smanjena je glomerularna filtracija. Degenerativne promjene u glomerulima uzrokuju gubitak proteina seruma putem mokraće.
Osim majke trudnice, u eklamptičnim napadima pati i plod. Hronična hipertenzija krvnih sudova posteljice praćena izvjesnim stepenom njihovog spazma umanjuje protok krvi kroz posteljicu, a samim tim nepovoljno utiče na razmjenu materija i gasova između majke i ploda. To je naročito naglašeno u toku eklamptičkih napada, zbog čega u toj situaciji može doći do intrauterine smrti ploda. Ovo utoliko prije, ako u to vrijeme nastupi parcijalno odljuštivanje pojedinih djelova placente, što je inače relativno česta pojava u toku eklamptičkih napada. Zbog toga u toku eklampsije treba posebnu pažnju obratiti stanju ploda i nastojati da se simptomi bolesti smire i porođaj što prije dovrši. I poslije porođaja takva novorodenčad zahtjevaju posebnu njegu, jer su ne samo manje težine već i smanjene otpornosti.
Klinička slika
Prije izbijanja pravog eklamptičnog napada od subjektivnih simptoma žena se žali na glavobolju, treperenje i svjetlucanje pred očima, zujanje u ušima i malaksalost. Mjerenjem količine izlučene mokraće zapaža se oligurija, nekad i anurije, jako izražena proteinurija. Trudnica je s otocima lica, nogu i donjih dijelova tijela. Ima izrazito podnaduo izgled. Pritisak veoma visok sistolni preko 200mmHg. Povišen pritisak se uporno održava.
EKLAMPTIČNI NAPAD – predstavlja osnovnu karakterističnu sliku eklampsije, nastaje često poslije djelovanja neke spoljne draži ili bez nje trudnica dobije eklamptični napad. Pri tome bolesnica gubi svijest i javljaju se tonično-klonični grčevi.
U toničnom grču učestvuju, pored ostalih, i trbušni i torakalni mišići, dijafragma i leđni mišići. Trudnica je u opistotonusu, zadržava disanje, pomodri. Vilice, zubi i usnice su čvrsto stegnuti. Tonične kontrakcije obično ne traju duže od 30 sec do 1 minuta. Po njihovom popuštanju bolesnica šumno prodiše i poslije nekoliko udisaja lividitet iščezava.
Klonični grčevi – čim popusti tonična kontrakcija muskulature, javljaju se klonični grčevi gotovo svih mišića trudnice. Pri tome naročito su izraženi klonični grčevi mimičnih mišića i očnih mišića, kao i ekstremiteta, tako da se na licu žene vide najrazličitije grimase uz kolutanje očiju uz bacakanje nogu i ruku. Pjena na ustima ako se bolesnica ugrize jezik postaje krvava. Uskoro zatim eklamptični napad popušta.
Po prestanku eklamptičnog napada bolesnica se smiruje, grčevi prestaju, ona je još neko vrijeme u nesvjesti, odnosno polusvjesti, pa se najzad budi, ničega se ne sijeća. Ako se u toku eklamptičnog napada trudnica porodi, onda se obično eklamptični napad više ne ponavlja.
Ako se eklampsija javi u trudnoći prije termina porođaja, onda se ponekad, i pored sprovedene terapije, eklamptični napadi mogu poslije kratkih pauza ponovo javiti, može imati više napada u toku dana. Pri najtežem stanju (tzv. status eclampticus) bolesnica uopće ne dolazi svijesti već se smjenjuje napad za napadom. Ovo stanje voema je opasno i često se završava smrću žene. Ukoliko se konvulzije češće javljaju, postoji veća opasnost po život majke i ploda.
Smrtnost porodilja kod ove bolesti još uvijek je velika i iznosi 10-15%. Uzroci smrti porodilje kod eklampsije najčešći su: cirkulatorni kolaps (zastoj srčanog rada, edem pluća, šok), krvarenje u mozgu, ugušenje aspirisanim sadržajem i insuficijencija bubrega.
Od ostalih ranih komplikacija može da nastupi sljepilo ili intrakranijalna krvarenja.
Preeklampsija, i naročito eklampsija, često se javljaju zajedno sa prijevremenim odljuštivanjem normalno usađene posteljice, stanja za koje se smatra da, takode, u visokom procentu predstavlja izvjestan oblik graviditetne toksemije. Plod je kod kasnih graviditetnih toksikoza, a naročito kod eklampsije, ugrožen, jer je izložen manjem ili većem stupnju hipoksije i acidoze. To prije svega, zbog promjena koje nastaju na krvnim sudovima placente i koje su karakterisane hroničnim latentnim spazmom praćenim poremećajem fetoplacentne cirkulacije. Dugotrajna hipoksija, čak i kad je lakšeg stepena, nepovoljne utiče na razvoj ploda, te se i plod kod hroničnih slučajeva kasnih toksikoza rađa nešto lakši nego što je normalno. Zbog toga, naročito kod teških akutnih graviditetnih toksikoza, perinatalni mortalitet plodova veoma je visok i iznosi oko 30 procenata.
Od postpartalnih komplikacija kod babinjara treba spomenuti aspiracionu pneumoniju, a od kasnih komplikacija treba znati da kod izvjesnog procenta bolesnica nastaje, zbog bubrežnih oštećenja, trajno povišen krvni pritisak. Ponavljanje preklampsije i eklampsije u narednim trudnoćama je relativno rijetko i viđa se u oko 15%.
U diferencijalnoj dijagnostici preeklampsije i eklampsije treba uzeti u obzir esencijalnu hipertenziju, hronični glomerulonefritis i poremećaje i oboljenja praćena konvulzijama (hipertenzivna encefalopatija, epilepsija, hipoglikemija, hipokalcemija).
Prevencija eklampsije
Sastoji se u dobro organizovanoj službi kontrole trudnica. To se najbolje sprovodi u savjetovalištima, ali ako ih nema, dovoljna je individualno organizovana kontrola koju sprovodi ljekar ili babica uz pravilno sprovedene liječenje ili hospitalizaciju trudnice koja pokazuje znake početnih oboljenja kasnih toksikoza trudnoće.
Terapija eklampsije
Trudnicu ili porodilju sa izraženom eklampsijom treba smjestiti u zasebnu, zamračenu i mirnu sobu, izolovanu od okoline. Treba je zaštiti od spoljašnjih draži i uticaja koji mogu da provociraju eklamptički napad. Meka i udobna postelja. Dobro je da se trudnica položi na stranu kako bi se smanjila opasnost od aspiracije, ako dođe do povraćanja.
Zbog toga treba imati u pripravnosti aparat za aspiraciju i bombu sa kiseonikom, koji po potrebi treba dati pomoću šatora. Pored bolesnice treba da se uvek nalazi neko lice koje će joj pomoći u slučaju napada. Pored postelje treba da je pripremljena drvena špatula omotana gazom, koja se u napadu stavlja bolesnici između gornje i donje vilice da bi se izbjegli ugrizi.
Trudnicu ili porodilju sa eklampsijom treba svakodnevno pregledati, a zbog kontrole očnog dna konsultirati oftamologa. Od medikamenata daju se largaktil, hidergin i fenergan, obično zajedno, u vidu litičkog koktela, a koriste se i preparati rauvolfije (serpasil).
U teškim slučajevima eklampsije i danas je aktuelna modifikovana kura po Stroganoffu, u kojoj je nosilac terapijskog efekta magnezijumsulfat. Ona se primjenjuje samo kod trudnica kojima, uz ostale izražene simptome, prijeti neposredni eklamptički napad, ili su tek izašle iz napada. Daje se na svaka 4 sata sa davnjem po 20 ml 20% rastvora MgSO4. Ako se jave znaci predoziranja antidot kalcijum, rastvoren u hipertoničnoj glukozi (50% rastvor glukoze).
Ako trudnica nije u porođaju ili ako je porođaj tek u početku, treba uz dijetalnu ishranu i dobro sprovedenu terapiju čekati spontanu pojavu materičnih kontrakcija ili ih, po potrebi, izazvati sintocinonom ili prostaglandinom.
Pored već iznijete terapije, bolesnici od eklampsije treba davati parenteralno i velike količine vitamina B i C, intravenski koncentrovanu glikozu, koja poboljšava diurezu, a iskorištava se u organizmu kao energetski materijal i smanjuje edeme.
Ukoliko se žena nalazi u porođaju, a postoje uslovi za vaginalno dovršenje porođaja primjenom vakuum ekstraktora ili forcepsa, onda porođaj treba dovršiti jednim od ovih instrumenata. Carski rez koji je ranije dosta korišten kod eklampsije danas se znatno rjeđe primenjuje, i to samo u najtežim slučajevima.
Dijeta
Bolesnici treba svakodnevno mjeriti diurezu i davati onoliku količinu tečnosti u vidu napitaka, sirovog voća ili kompota kolika je količina izgubila u toku dana. U najtežim fazama bolesti bolesnica u ishrani može da dobije samo voće. Kasnije, čim se njeno stanje poboljša, prelazi se na laku dijetu. Bolesnici se daje hrana bez soli i bez masti, prije svega ugljeni hidrati, proteini u vidu mlade kuhane piletine i teletine, obranog mlijeka, mladog sira, pudinga i kremova.
Potrebno još jednom podvući da eklampsija predstavlja veliki rizik i za plod i za porodilju. U toku ove bolesti može da se javi znatan procenat intrauterinog uginuća plodova. Zdravlje i život trudnica, odnosno porodilja, takode su bitno ugroženi, jer u toku eklampsije javljaju se znatna, često po život opasna oštećenja vitalnih parenhimatoznih organa, prije svega, jetre, bubrega i mozga. Ta oštećenja u mnogim slučajevima uzrokuju smrtni ishod, ili, ako su lakše prirode, trajne poremećaje i posljedice.
Žene koje su u trudnoći i porođaju bolovale od eklampsije treba zato kontrolisati i poslije porođaja. Njima ne treba dozvoliti novu trudnoću dok ne istekne 2 godine od trudnoće, odnosno porođaja praćenog eklampsijom.
3 Trackbacks / Pingbacks