Poremećaji nadbubrežne žlijezde

Nadbubrežna žlijezda se dijeli na dva dijela :

• koru nadbubrega
• zona glomerulosa (mineralokoritkoidi)
• zona fasciculata (glukokortikoidi i androgeni hormoni)
• zona reticularis (glukokortikoidi i androgeni hormoni)
• srž nadbubrega (kateholamini)

Hormoni nadbubrega:

• Mineralokortikoidi; 95 % dejstva otpada na aldosteron, aldosteron ima najviše uticaja na promet Na i K u tijelu. Glavno njegovo djelovanje je u tubulima bubrega gdje:
• stimulira zamjenu K za Na tako sto stimulise secerniranje K i reapsorpciju Na, uz to uz natrij povlaci i velike kolicine vode.
• Sem toga u sličnom smislu djeluje na salivarke i znojnice.
• Karakteristično za mineralokortikoide je da nisu pod uticajem ACTH hipofize tj, samo ako njega nema u potpunosti onda zona glomerulosa atrofira i prestane secerniranje ako ga ima samo malo aldosteron se luči u dovoljnoj kolicini

• Glukokortikoidi KORTIZOL, KORTIZON, KORTIKOSTERON; Oni djeluju uglavnom na metabolizam ugljikohidrata a preko njega na masti i proteine. 95% dejstva otpada na kortizol.
• Pospješuje glukoneogenezu iz aminokiselina u jetri, mobilizirajući aminokiseline iz ekstrahepatičnog tkiva posebno mišića i kolagena ubacujući ih u jetru. Pospješuje i sam proces glukoneogeneze.
• Smanjuje utilizaciju glukoze u ćelijama
• Mobilizira mast iz masnih depoa i masti se koriste povišeno u energetske svrhe
• Demineralizuje kosti
• Blokira upalne procese
• Pod uticajem su ACTH

• Androgeni hormoni: TESTSTERON 5–dihidroTESTOSTERON, ESTRADIOL, ESTRON, ANDROSTENDION, 17–hidroksi PROGESTERON

Hipofunkcija kore nadbubrega

Etiološki može nastati od primarnih promjena u samom nadbubregu, manifestujući se kao:

• Akutna insuficijencija kore nadbubrega koja je inače vrlo rijetka najčešće zbog traume, poptunog prekida dotoka krvi u nadbubreg, infekcija. Posebno česta pojava akutne insuficijencije je kod novorođenčadi kada se javlja Waterhouse-Friedrichenov sindrom gdje imamo krvarenje unutar žlijezda i naknadnu infekciju. Spoljni znak ovog sindroma je jako krvarenje na koži.
• Hronična insuficijencija kore nadbubrega mnogo je češća, i najčešće se javlja kao posljedica iscrpljivanja organizma tuberkuloznom infekcijom i destrukcijom tkiva kore nadbubrega. Ovo nazivamo Morbus Adisson. Posljedice hronične insuficijencijencije su vezane za prekid lučenja uglavnom svih hormona pa imamo sljedeće pojave:
• zbog nedostatka mineralokortikoida imamo pojačan gubitak Na i vode
• hipovolemiju i hipotenziju, pojava maglice i mućenja naročito kod promjene položaja tijela
• smanjeno lučenje HCl u želucu koje može biti potpuna ahlorhidrija, posljedica toga je nedovoljno obrađena hrana pa dolazi do smanjena resorpcija hrane što uzrokuje gubitak na težini
• Nedostatak glikokortikoida vodi u hipoglikemiju
• Nedostatak androgena, maljavost opada, najprije ispod pazuha pa potom u genitalnoj regiji.

Hiperfunkcija kore nadbubrega

Tri su osnovna oblika hiperfunkcije kore nadbubnrega i svaki od njih je vezan za određenu grupu hormona, tako imamo

• Aldosteronizam – mineralokortikoidi
• Cushingov Sindrom – glukokortikoidi
• Androgenitalni Sindrom – androgeni hormoni

Hiperaldosteronizam

Može da se javi u dva oblika kao primarni hiperaldosteronizam ili kao sekundarni

Primarni hiperaldosteronizam – Connova Bolest

Etiološki su to najčešće tumori kore nadbubrega u regiji zone glomerulosae. Početni efekti i prvi simptomi ove bolesti su:

• pojačana eliminacija K+ i retencija Na+ koji povlači i vodu,
• te imamo hipervolemiju i posljedičnu hipertenziju
• Dolazi i do promjena na EKGu, a i do promjena na bubrezima koje vode u proteinuriju.
• poliuria, nikturia

Osim tipične forme kao connov sindrom hiperaldosteronizam se može javiti i u još četiri forme

• sa normalnim vrijednostima K – javlja se kod deficita Na+ kada se ometa izmjena natrija i kalija u distalnim tubulima
• sa normalnim krvnim pritiskom – se javlja na početku bolesti
• sa normalnim vrijednostima aldosterona – kod povećanog unošenja K do određene granice kada počne hipersekrecija aldosterona
• hiperplastični hiperaldosteronizam – urođena greška na jukstaglomerularnom aparatu koji hiperplazira – hipokalijemija, alkaloza, bez hipertenzije

Sekundarni hiperaldosteronizam

Ovaj poremećaj je popratna pojava niza patoloških stanja, i po nekima i nije poremećaj nego endokrini odogovor organizma na smanjenje volumena krvi. Nalazimo ga kod edema, oboljenja bubrega, ciroze jetre itd. Razlika od primarnog je jer ovdje imamo pojačanu sekreciju renina, a kod primarnog to nije slučaj.

Cushingov Sindrom – hipersekrecija glukortikoida

Imamo primarni i sekundarni tip oboljenja zavisno od toga odakle etiološki vuče porijeklo, iz nadbubrega ili hipofize.

Primarni Cushingov Sindrom

Kod zdravog čovjeka sekreciju glukortikoida odredjuje ACTH hipofize, medjutim zbog različitih patoloških stanja, a posebno tumora kore nadbubrega (najčešće adenoma) dolazi do pojačanog lučenja glukokortikoida. Počinju antianabolički efekti koje ovi hormoni uzrokuju:

• mobilizacija aminokiselina iz nejetrenog tkiva posebno iz mišića pa oni atrofiraju
• te aminokiseline se uvode u proces glukoneogeneze – vode organizam u hiperglikemiju tzv. Steroidni Diabetes
• osteoporoza na kostima
• atrofične promjene kože
• Karateristično je djelovanje na masti, mobilišu ih iz depoa i postavljaju na abnormalna mjesta te se stvaraju masne grbe na vratnom djelu kičme, a posebno je odlaganje u obraze gdje deformišu lice koje je oblika polumjeseca – facies lunata
• koža se na ove promjene ne adaptira dovoljno brzo pa se javljaju strije
• zbog ovih dejstava na mišiće osobe se lako zamaraju
• zbog osteoporoze često se lome kosti
• nanrušena je psiha u vidu depresije, agresije ili endogene psihoze

Sekundarni Cushingov Sindrom

Javlja se kod greške u hipofizi obično zbog tumora imamo pojačanu sekreciju ACTH. Osim simptoma koji se javljaju od glukokortikoida ovdje imamo i pojačanu sekreciju androgena tako da je klinička slika kombinacija ova dva poremećaja.

Poremećaj sekrecije srži nadbubrega

U srži nadbubrega luče se kateholamini, od poremećaja sekrecije zabilježena je samo hipersekrecija kateholamina, a hiposekrecija nije jer se oni luče i na drugim mjestima u organizmu.

Metaboličko djelovanje adrenalina:

• Uvećava glikogenolizu, oslobađa glicerin i masne kiseline iz masnih depoa – stvaranje ketonskih tijela i acidoza
• Hipersekrceija se najčešće javlja kod tumora srži nadbubrega i to najčeće kod feohromocitoma
• Pojačana sekrecija kateholamina dovodi do pojačanog ispoljavanja njihovih efekata
• Zavisno od veličine poremećaja javljaju se zarednom sljedeći simptomi:
• zbog povećane vazokonstrikcije na periferiji imamo porast arterijskog pritiska, crvenilo ili bljedilo i to najčešće praćeno znojenjem.
• Gubljenje težine, hiperglikemija, usporeni motilitet crijeva
• Imamo i neke neobjašnjene simptome kao miokarditis i glavobolju