Tkivni hormoni

Tkivni hormoni imaju specifični lokalni učinak. To su supstance koje se oslobađaju u svim tkivima i tu ispoljavaju specifično dejstvo, mada pri većim koncentracijam to dejstvo može biti opće.

Tkivni hormoni digestivnog trakta

GASTRIN

Prisustvo različitih vrsta hrane (osobito mesa ) u antralnoj sluznici pobuđuje  oslobađanje hormona gastrina, koji snažno potiče izlučivanje HCl-a iz želučanih žlijezda. On potiče želučanu motornu aktivnost, pojačava i aktivnost pilorusa tako da potiče pražnjenje želudca. Gastrin je peptid, luče ga gastrinske stanice pilorusnih žlijezda. Resorbira se u krvi i prenosi do želučanih žlijezda u tijelu želudca. Potiče lučenje enzima pankreasa i kontrakcije ileuma tj. potiskivanje u tankom crijevu.

HOLECISTOKININ

Utiče na pankreas (na acinusne stanice), tako da uzrokuje stvaranja sekreta sa više probavnih enzima, a malo tekućine. Izlučuje ga sluznica duodenuma i gornjeg dijela jejunuma kad hrana uđe u tanko crijevo. Potiče kontrakciju žučnog mjehura, a nadražaj za njegovo lučenje je uglavnom masna hrana koja uđe u duodenum i prisustva produkta djelimične probave proteina. Holecistokinin inhibira pražnjenje kada sadržaj (masna hrana) uđe u duodenum.

SEKRETIN

Luči ga sluznica duadenuma i jejunuma, kad u tanko crijevo uđe vrlo kisela hrana. On potiče epitel pankreasa na lučenje velikih količina Na-bikarbonata, a gotovo da i ne potiče lučenje enzima. Sekretin je polipeptid, koji se u stanicama nalazi u  neaktivnom obliku prosekretin, čije oslobađanje uzrokuje kiselina koja dođe u crijevo, a sekretin se zatim resorbira u krv. NaHCO3 reagira sa HCl →NaCl+H2CO3 → slaba kiselina disocira na H2O i CO2. Na taj način sekretin, spriječava poremećaj acidobazne ravnoteže. Inhibira želučano pražnjenje kočeći peristaltiku tankog crijeva.

Biogeni amini (histamin, tiramin i dopamin)

HISTAMIN

Nalazi se pohranjen u mastocitima i bazofilnim granulocitima. Učestvuje u reakcijama preosjetljivosti kada se na mastocite ili bazofile veže antigen. To uzrokuje oslobađanje histamina u tkivo. Povećeva propusnost kapilara, uzrokuje perifernu vazodilataciju, te jako potiče acidogene stanice želudca na lučenje HCl-a. U želučanoj sluznici stvara se mala količina histamina. Sama po sebi ta količina uzrokuje vrlo slabo lučanje kiseline, ali ako se stanice podraže istovremeno sa: gastrinom, acetilholinom i histaminom, znatno se povećeva lučenje HCI-a.

Biološki aktivni peptidi (bradikinin, kalidin, plazmakinin)

Izazivaju: dilataciju kapilara, povećanu propustljivost kapilarne membrane, dovode do bradikardije.

ACETILHOLIN

Nalazi se u mjehurićima aksonskih završetaka i predstavilja ekscitacijski neurotransmiter. Stvara se u citoplazmi nervnih završetka i brzo se apsorbuje u male vezikule. Kad nervni impuls dođe do nervnog završetka iz vezikula se oslobodi acetilholina procesom egzocitoze u sinaptičku u pukotinu, gdje se na postsinaptičkoj membrani veže za receptore i otvara Na kanale. Njegovu razgradnju uzrokuje AH-esteraza. Acetilholin se oslobađa iz presinaptičkih nervnih završetaka, te drugih  holinergičkih nerava u crijevnom nervnom sistemu. Podražuje acinusne stanice pankreasa na lučenje probavnih enzima, također potiče pepsinogene stanice želudca na lučenje pepsina, a acidogene na lučenje HCl-a. Luči se iz velikih primarnih stanica motorne kore neurona bazalnih ganglija, motoneurona za inervaciju skeletnih mišića, preganglijskih neurona autonomnog nervnog sistema, postganglijskih vlakana parasimpatikusa. Uglavnom je ekscitator, ali u nekim slučajevima ima inhibitorne učinke (rad srca-bradikardija).

NORADRENALIN

Luči ga srž nadbubrežene žlijezde. Kad je podražena simpatikusom ulazi u cirkulaciju i u svim dijelovima stvara učinke slične onima koji nastaju izravnim djelovanjem simpatikusa. Luče ga neuroni u:  moždanom stablu, hipotalamusu, neuroni locus cerelus-a u ponsu (nadzor nad općom aktivnosti, te nad raspoloženjem). U mnogim područjima aktivira eksitacijske receptore, a u manjem broju inhibiše. Luči ga većina neurona ( postganglijskih), simpatikusa (neke organe ekscitira, a neke inhibira).

SEROTONIN

Luče ga jezgre središinje rafe moždanog stabla,odakle se vlakna šire u mnoga moždana područja, pogotvo u stražnje rogove kičmene moždine i u hipotalamusu. Djeluje kao inhibitor spinalnih puteva za bol. Smatra se da sudjeluje i u nadzoru nad
raspoloženjem, a možda čak uzrokuje i san. Podstiče peristaltiku tankog crijeva.

Ostali tkivni hormoni:

• RENIN
• ANGIOTENZIN
• ERITROPOETIN
• SUPSTANCA P- izolovana je iz crijevnog zida i moždanog tkiva. Data intravenozno izaziva: perifernu dilataciju, pad krvnog pritiska, na izolovanom crijevu pojačava peristaltiku, a smanjuje razdražljivost CNS-a.