Neurosifilis

Definicija

Neurosifilis obuhvata nekoliko različitih sindroma koji su poslijedica infekcije moždanog tkiva, kičmene moždine i moždanica i javlja se kod oko 10% neliječenih osoba sa ranim sifilisom.

Etiologija

Sifilis predstavlja hroničnu infektivnu bolest čiji je uzročnik Treponema pallidum.

Klinička slika

Asimptomatski neurosifilis predstavlja infekciju CNS-a bez neuroloških tegoba, sa urednim neurološkim nalazom, ali patološkim nalazom u likvoru (mononuklearna pleocitoza, proteinorahija i pozitivna VDRL reakcija). Liječi se penicilinom.

Simptomatski neurosifilis može da se javi u dva različita oblika u zavisnosti od zahvaćenih struktura CNS-a, pa se tako dijeli na meningealni, meningovaskularni i parenhimatozni oblik:

• Meningealni neurosifilis se najčešće javlja oko godinu dana poslije primarne infekcije i karakteriše ga simptomatologija tipična za zapaljenje moždanica (malaksalost, groznica, ukočen vrat, glavobolja).
• Meningovaskularni tip bolesti se javlja oko 5-30 godina poslije primarne infekcije i posljedica je vaskularnih promjena na krvnim sudovima mozga koje nastaju kao odgovor na medijatore inflamacije tokom luetičnog meningitisa. Klinička slika odgovara simptomima moždanih udara, osim što početak nije akutan, već se bolest razvija znatno sporije. Gume predstavljaju poseban oblik fokalnog cerebromeningealnog sifilisa. I meningealni i meningovaskularni neurosifilis mogu da zahvate kičmenu moždinu.
• Parenhimatozni neurosifilis manifestuje se kao progresivna paraliza i tabes dorzalis.

• Progresivna paraliza nastaje u prosjeku oko 20 godina poslije primarne infekcije i karakterišu je znaci difuznog, masivnog oštećenja moždanog parenhima sa promjenama ličnosti, afekta, poremećajima pamćenja, demencijom, promjenama orijentacije, govora, prisustvom iluzija, halucinacija, sumanutih ideja veličine i sl. Najčešće je prisutna i Argyll-Robertsonova zjenica. U završnim fazama bolesti razvija se teška demencija i kvadripareza, a sama bolest fatalno završava nakon 3-5 godina.
• Tabes dorzalis se javlja 25-30 godina poslije primarne infekcije, a osnovna neurološka simptomatologija je posljedica demijelinizacije zadnjih snopova kičmene moždine, zadnjih korjenova i zadnjih spinalnih ganglija. Glavni simptomi bolesti su izražena ataksija sa ugašenim dubokim položajnim senzibilitetom, zbog čega se hod pogoršava sa zatvaranjem očiju, noge se odižu visoko i pri spuštanju prvo udara peta (talonirajući hod). Prisutne su smetnje sfinktera i arefleksija, a česte su Argyll-Robertsonova zjenica i atrofija optičkog nerva. Česti su intenzivni bolovi tipa probadanja (lancinirajući bolovi), koji se javljaju u nogama, rjeđe rukama, grudnom košu, abdomenu ili licu. Postoji poremećaj funkcije mokraćne bešike i akutni abdominalni bolovi sa povraćanjem (visceralne krize), koje ponekad mogu greškom da dovedu i do hirurških intervencija zbog sumnje na gastrointestinalna oboljenja.

Kongenitalni neurosifilis nastaje uslijed prenošenja Treponeme pallidum sa majke na fetus između četvrtog i sedmog mjeseca trudnoće. Klinička ispoljavanja su slična kao kod infekcija odraslih, osim rijetke pojave tabesa. Povremeno se javlja hidrocefalus i tzv. Hutchinsonova trijada (gubitak sluha, deformisani zubi, intersticijalni keratitis).

Dijagnza

Suštinu dijagnostičkog postupka čini VDRL (Veneral Disease Research Laboratory) test (otkrivanje nespecifičnih antitjela kod bolesnika sa sifilisom, koja su pozitivna često u primarnom, ali češće u sekundarnom i tercijarnom stadijumu bolesti) i FTA (fluorescent treponemal antibody) -ABS test (specifičan za treponemske antigene i pozitivan od druge-treće nedelje infekcije pa do kraja života) u krvi i likvoru.

Pozitivan VDRL i FTA-ABS test u serumu, pozitivan VDRL u likvoru i pleocitoza likvora čine modernu dijagnotičku trijadu neurosifilisa.

Pleocitoza likvora je najbolji pokazatelj aktivnosti bolesti i kod uspješne terapije smanjuje se tokom 12 nedelja terapije penicilinom. U svakom slučaju, likvor treba ponovo ispitati 6 i 12 mjeseci nakon početne terapije.

Liječenje

Liječenje neurosifilisa podrazumjeva primjenu visokih doza penicilina G ili prokain penicilina, a kod alergičnih na penicilin daju se tetraciklini, cefalosporini, eritromicin ili hlotramfenikol.