Metastaziranje tumora

Metastaziranje je proces stvaranja tumorskih depozita udaljenih od primarne lokalizacije bolesti.

Tumori imaju veoma različit potencijal metastaziranja, zavisno od histološkog tipa i specifičnih struktirnih promjena unutar samog tumora. Ponekad se metastaze manifestuju i prije samog primarnog tumora. Metastaze nastaju od subpopulacije veoma agresivnih ćelija, koje se javljaju rano u toku razvoja, progresije primarnog tumora. Metastski potencijal ćelije obuhvata niz svojstava: pokretljivost, sposobnost invazije i ulaska u krvne sudove, sposobnost preživljenja u cirkulaciji, sposobnost diobe i rasta na udaljenim mjestima.

Metsataziranje je složen slijed događaja koji se moraju uspješno okončati da bi do diseminacije bolesti došlo.

• Ulazak tumorskih ćelija u krvne i  limfne sudove je preduslov nastajanja metastaza. Ćelije ulaze u cirkulaciju pojedinačno ili u grupama. Kod veoma agresivnih tumora ulazak ćelija u cirkulaciju je brz i svakodnevan. Samo mali broj cirkulišućih tumorskih ćelija, manje od 0,01% stvara metastatske kolonije.
• Cirkulišuće ćelije koriste različite mehanizme da se zadrže u cirkulaciji ciljnog organa. Skoro 80% cirkulišućih ćelija su pojedinačne i direktno se prislanjaju na intaktnu ili oštečenu endotelnu površinu. Pored toga, grupe tumorskih ćelija mogu embolizirati sitne krvne sudove. Između endotela i subentotelne membrane, tumorske ćelije se zadržavaju 8 do 24 sata. Tada se događa lokalna razgradnja bazaalne membrane, a tumorske ćelije pružaju pseudopodije kroz nastale defekte. Nakon toga slijedi izlazak tumorskih ćelija i često ponovno zatvaranje i uspostavljanje cirkulacije u pogoðenom krvnom sudu.
• Ćelije koje izlaze iz krvnih sudova  dalje proliferiraju i stvaraju tumorske kolonije. I metstaza zahtijeva stvaranje novih krvnih sudova kad dostigne veličinu od 0,5 cm.

Distribucija metastaza po pojedinim organima je različita, zavisno od histološkog tipa i anatomske lokalizacije tumora. Metastaze se najčešće lociraju u prvom kapilarnom sjedištu na putu cirkulišućih ćelija (sarkomi u plućima, tumori kolona u jetri, tumori pluća u mozgu). Pojedini tumori metastaziraju na mjesta koja ne mogu biti objašnjena anatomskim razlozima, nego posebnim organ-specifičnim afintetom.

Eksperimeti na životinjama govore da bi sva tri mehanizma mogla imati uticaja na pojavu organ-specifičnog metastaziranja.

Limfogeno metastaziranje

Tumori nemaju bogatu limfnu mrežu. Komunikacija tumorskih ćelija sa limfnim sudovima događa se na periferiji tumora. Ulazeći u limfne sudove, tumorske ćelije bivaju nošene do limfonoda, gdje se zaustavljaju u  subkapsularnom sinusu. Jedan dio ćelija se zadržava i proliferira u samom limfonodu. Ali već 10 do 60 minuta nakon ulaska u limfnu žlijezdu, značajan dio tumorskih ćelija doseže, a zatim ulazi u eferentne sudove, te regionalnu ili sistemsku vensku drenažu zbog brojnih limfo-hematogenih komunikacija. Reginalne limfne žlijezde dakle ne funkcionišu kao  mehanička barijera širenju tumora. Limfogena i hematogena diseminacija se javljaju istovremeno