Klasifikacija bolesti, pa tako i malignih tumora, može se definisati kao sistem utvrđenih kategorija u koje se bolest svrstava. Da bi jedan klasifikacioni sistem imao stvarnu upotrebnu vrijednost, prije svega u procjeni rezultata liječenja, mora ispunjavati određene kriterije:
- Način klasifikacije mora biti opšte (široko) prihvaćen
- Način razvrstavanja u stadij mora biti jednostavan i pristupačan
- Činioci koji određuju određeni stadij moraju biti od značaja za ishod bolesti, odnosno imati prognostičku vrijednost
- Faktori koji određuju jedan stadij ne smiju biti karakteristike nekog drugog stadija, kako ne bi došlo do zabuna i preklapanja
- Prihvaćeni postupci za određivanje stadija moraju biti praktično upotrebljivi i pristupačni
Maligna neoplazma je taèno okarakterisana svojom histologijom, lokalizacijom i uznapredovalošću. Zato su osnove klasifikacije malignoma histološki tip, stupanj diferencijacije, mjesto nastanka i raširenost bolesti.
Histološki tip tumora je jedan od osnovnih elemenata koji određuje dijagnostički i terapijski pristup kod onkoloških pacijenata. Od 1958. godine Svjetska zdravstvena organizacija je uključena u program stvaranja internacionalno prihvatljivih kriterija za histološku dijagnozu tumora. Na osnovu toga je nastala „International Histological Classification of Tumours“, koja u 25 tomova sadrži definicije tumorskih tipova i predlaže njihovu nomenklaturu.
Prema mjestu nastanka (topografiji), histološkom tipu (morfologiji) i indikovanom ponašanja (maligno, benigni, in situ) razvijen je u okviru Svjetske zdravstvene organizacije sistem šifriranja tumora nazvan Internacionalna klasifikacija bolesti za onkologiju (ICD-O). Osnovna struktura prethodnog načina šifriranja je alfa-numeričkim.
U cilju uspostavljanja nacionalne i internacionalne saradnje u istraživanju kancera, a posebno sudjelovanja u zajedničkom kliničkom istraživanju, za klasifikaciju tipova tumora preporučuje se upotreba International Histological Classification of Tumors, a za pohranjivanje i obradu podataka Internatinal Classification of Disease for Oncology (ICD-O). Pored histološke dijagnoze malignog tumora, neophodno odrediti i njegovu uznapredovalost. Anatomska raširenost tumora je osnova za određivanje stadija bolesti.
Postupak određivanja stadija bolesti čine određene dijagnostičke pretrage, koje su često definisane samom klasifikacijom i koje čine tz. staging proceduru. Ona obuhvata anamnezu, fizikalne, endoskopske, biohemijske, ultrazvučne i radiološke pretrage. Ukoliko se preduzme operativni zahvat, eksplorativni ili kurativni, moguća je mikroskopska procjena uznapredovalosti bolesti. Uvršanje podataka dobivenih histološkim pregledom operativno dobivenog materijala u stadij bolesti danas je vrlo često u onkološkoj praksi. Tako se određuje da li je operativnim zahvatom tumor u cjelosti odstranjen,invazija pojedinih anatomskih struktura, da li su i u kojem broju zahvaćeni regionalni limfonodi i slično. Stadij bolesti određen na ovaj način je mnogo efikasniji u određivanju prognoze bolesti i ishoda tretmana.
Na osnovu informacija dobivenim različitim postupcima, određuje se stadij bolesti prema određenim klasifikacionim sistemima.
Postoje različiti načini razvrstavanja tumora prema njihovoj uznapredovalosti, ali je u najširoj upotrebi TNM klasifikacija. Za pojedine vrste tumora više od TNM u upotrebi su drugi klasifikacioni sistemi, kao što je FIGO klasifikacija za ginekolološke karcinome, Ann Arbor za maligne limfome.
TNM klasifikacija obuhavata tri osnovne kategorije:
- T – podaci o primarnom tumoru
- N – podaci o regionalnim limfonodima
- M – podaci o udaljenim metastazama
T kategorija sadrži podatke o anatomskoj proširenosti primarnog tumora, koja zavisi od njegove veličine, dubine prodora i rasprostranjenosti po površini organa. Ona obuhvata:
- Tx primarni tumor se ne može utvrditi
- T0 nema evidencije o primarnom tumoru
- Tis karcinom in situ
- T1-4 zavisno od veličine tumora i njegovog odnosa sa okolnim tkivom
N kategorija se odnosi na proširenost tumora u regionalne limfonode i obim njihove zahva}enosti- broj, veličinu, odnos prema kapsuli i okolnim strukturama. Ona obuhvata:
- Nx limfonodi ne mogu biti ispitani, utvrđeni
- N0 nama zahvatanja regionalnih limfonoda
- N1-3 prema veličini i broju zahvaćenih regionalnih limfonoda i njihovom odnosu sa okolnim tkivom
M kategoriju odražava postojanje metastaza na udaljenim organima, uključujući i zahvaćenost limfonoda, koji se prema definiciji ne smatraju regionalnim:
- Mx Metastaze ne mogu biti utvrđivane
- M0 nama udaljenih metastaza
- M1 postoje udaljene metastaze
Kad se u klasifikaciju uvrštavaju podaci dobiveni histopatološkim pregledom, govori se o patološkoj klasifikaciji, pTNM. Ona se bazira na podacima skupljenim kliničkim pretragama prije operacije, a dopunjuje ili modifikuje dodatnim informacijama dobivenim histopatološkim ispitivanjem reseciranog područja.
TNM klasifikacija daje precizan opis anatomske raširenosti tumora. Sa četiri T, tri N i dvije M kategorije postoji mogučnost 24 međusobne kombinacije. Za tabeliranja i analize, izuzev u vrlo velikim serijama, potrebno je te brojne kategorije kondenzovati u manji broj konvencionalnih kliničkih stadija. Grupisanje na stadije se vrši tako da se osigura što je moguće veća homogenost unutar istog stadija u odnosu na preživljenje, a da je ono između stadija različito.. Razvrstavanje na stadije je različiti za pojedine tumorske lokalizacija.
Klinički stadiji malignih tumora
- Stadij 0: Carcinoma in situ (neinvazivni karcinom)
- Stadij I: Lokalno invazivni tumor
- Stadija II: Lokalno ograničeno proširen sa ili bez ograničenih regionalnih limfogenih metastaza
- Stadij III: Lokalno uznapredovali tumor sa ili bez opsežnih limfogenih metastaza
- Stadij IV: Postojanje udaljenih metastaza
Za prognozu nekih neoplazmi, kao što su maligni limfomi, histološki tip i stupanj diferencijacije, koji se izražava histološkim gradusom tumora (G), jednako je ili više važan od anatomske raširenosti tumora. Histološki gradus tumora je kvalitativna kategorija koja procijenjuje nivo sličnosti tumora sa normalnim tkivom tog histopatološkog tipa, a izražava se na slijedeći način:
- Gx- Gradus ne može biti utvrđen
- G1- Dobro diferenciran tumor
- G2 -Umjereno diferenciran tumor
- G3- Slabo diferenciran tumor
- G4 -Nediferenciran, anaplastičan tumor
Stadij u koji je bolest razvrstana prije početka liječenja ne treba mijenjati, bez obzira na promjene koje mogu uslijediti tokom tretmana.
Za prognozu bolesti od izuzetne važnosti uspješnost terapijskih postupaka. Ona se može grubo procijeniti na osnovu prisustva rezidualnog tumora, a obilježava se na slijedeći način:
- Rx- prisustvo rezidualne bolesti se ne može utvrditi
- R0- nema rezidualne bolesti
- R1- prisustvo mikroskopskog reziduuma
- R2- prisustvo makroskopskog reziduuma
Be the first to comment