Simptomi i znaci oštećenja perifernog nervnog sistema

Autor: prim.mr.sc. Senad Međedović, dr.med.

Periferni nervni sistem

Periferni nervni sistem je dio nervnog sistema koji se nalazi izvan lobanje i kičmenog kanala. Sastoji se od većih ili manjih snopova nervnih vlakana i njihovih ovojnica, koji izlaze iz centralnog nervnog sistema i idu u sve dijelove našega tijela. Te snopove nazivamo živci ili nervi i podijeljeni su u dvije grupe i to: moždani ili kapitalni nervi i kičmeni ili spinalni nervi.

Obzirom na funkcionalnu anatomiju, pridodana su im i vlakna autonomnog nervnog sistema.

Simptomi i znaci  oštećenja perifernog nervnog sistema

Simptomi i znaci oštećenja perifernog nervnog sistema, ovisno o lokalizaciji, karakterisani su različitim motornim i osjetnim ispadima, te vegetativnim poremećajima.

Neuropatije

Neuropatija je naziv kojim se označavaju poremećaji i oštećenja perifernih živaca različitih etiologija i različitih kliničkih slika.

Neuropatije dijelimo na mononeuropatije, koje zahvataju samo jedan periferni živac ili polineuropatije kada postoji generalizovano oštećenje perifernih živaca ,odnosno cijelog PNS-a. Radikulopatije označavaju poremećaje koji obuhvataju korijen kičmenog živca (radix nervi spinalis).

Mononeuropatije su pretežno uzrokovane mehaničkim oštećenjem, dok polineuropatije imaju različite uzroke.

Oštećenja pojedinih živaca

Ovisno o težini oštećenja živca razlikujemo:

• neuropraksiju, odnosno oštećenje mijelinske ovojnice kada ne dolazi do prekida aksona, ali je brzina sprovođenja kroz nerv smanjena,
• aksonotmezu koja podrazumijeva oštećenje aksona bez prekida ovojnice, pa je regeneracija brza i potpuna (najčešće nastaje nagnječenjem živca) i
• neurotmezu ili potpuni prekid kontinuiteta aksona i ovojnice (potrebno je neurohirurško premoštenje živca).

Usljed oštećenja perifernog nerva nastaju motorički, osjetni i vegetativni ispadi distalno od oštećenja.

Simptomi oštećenja perifernog motornog neurona su:

• postojanje pareze ili plegije,
• oslabljen mišićni tonus paretičnog ili plegičnog ekstremiteta,
• oslabljeni ili ugašeni mišićni refleksi,
• izražena hipotrofija i atrofija plegičnog ekstremiteta i
• mogućnost pojave fascikulacija.

Vegetativni poremećaji

Osim motornih simptoma, javljaju se i ispadi površnog i dubokog osjeta i vegetativni poremećaji čiji intenzitet zavisi od sadržaja vegetativnih vlakana u pojedinim nervima.

Vegetativni poremećaji se manifestuju cijanotičnim izgledom kože, hladnoćom, smanjenjem znojenja, ispadanjem dlaka i deformacijom noktiju.

Kod djelimičnog oštećenja živca mogu se javiti motorički i osjetni podražajni simptomi. Motorički podražajni simptomi se javljaju u vidu fascikulacija, nevoljnih kontrakcija pojedinih mišićnih grupa. Mogu se javiti i tzv. krampi ili grčevi, obično u mišićima listova i stopala.

Osjetni podražajni simptomi se javljaju u vidu parestezija, disestezija i bolova. Bolesnici ove simptome opisuju kao bockanje, briđenje, peckanje, rezanje i ubode.

Oštećenje može zahvatiti i nervni splet, te  jedan ili više korjenova živaca.

Znaci oštećenja nervnog spleta (pleksusa)

Znake oštećenja nervnog spleta karakteriše:

• širenje bola i  poremećaj osjeta sa jasnom lokalizacijom,
• motorni ispadi različitih kombinacija u području više radikularnih inervacionih područja,
• oslabljenost refleksa čiji je refleksni luk prekinut u području pleksusa,
• poremećaji znojenja u odgovarajućem području koje inervira oštećeni splet.

Znaci oštećenja u području odgovarajućeg spinalnog korijena

Najbolji primjer ovakvih oštećenja vidimo kod hernije intervertebralnog diskusa, pri čemu može biti nagnječen (ukliješten) jedan ili više korjenova živca.

Kod takvih oštećenja tegobe nastaju u području koje inervira oštećeni korijen.

Javljaju se bolovi sa ili bez gubitka površnih osjeta u odgovarajućem dermatomu (područje kože koje je inervirano iz određenog korijena), zatim motorni ispadi (pareze ili paralize) onih mišića koji su inervirani iz odgovarajućeg korijena (miotomi).

Nastaje i smanjenje ili odsustvo mišićnih tetivnih refleksa za reflekse čiji je refleksni luk oštećen u zahvaćenom segmentu.

Obzirom da su korjenovi živaca smješteni unutar kičmenog kanala, radikularni bolovi se pojačavaju pri kihanju i kašljanju, što nastaje usljed povećanja pritiska likvora, kao posljedice kašlja i kihanja.

Poremećaji hoda

Tzv. “pijetlov hod” nastaje kao posljedica oštećenja n. peroneusa koji inervira mišiće ekstenzore stopala. Stopalo visi jer je dorzalna fleksija nemoguća i bolesnik visoko podiže noge pri hodu. Prilikom stajanja na petama, stopalo pada. Oštećenje može biti jednostrano ili obostrano. Obostrano oštećenje se javlja kod polineuropatije.

Kod oštećenja nervus tibialisa bolesnik ne može da stoji na prstima jer su oštećeni mišići fleksori stopala.

Kod oštećenja proksimalne muskulature nogu, što vidimo kod mišićnih bolesti, najčešće kod mišićne distrofije, bolesnik gega pri hodu kao patka (gegav–patkast hod).