Polineuropatije

Autor: prim.mr.sc. Senad Međedović, dr.med.

Definicija polineuropatije

Oboljenja perifernih nerava koje karakteriše difuzna i simetrična zahvaćenost više nerava uglavnom ekstremiteta, nazivaju se polineuropatije.

Polineuropatija je jasno definisan i izdvojen klinički sindrom, međutim, etiološki je riječ o veoma hetrogenoj grupi.

Uzrokuju ih metabolički, upalni, vaskularni, egzotoksični, paraneoplastički i genetski faktori. Postoje i idiopatske polineuropatije čiji je uzrok nepoznat.

Simptomi polineuropatije

Glavni simptomi polineuropatija su mlitave oduzetosti, senzitivni podražajni simptomi, vegetativne smetnje (parestezije, hiperestezije, hiperhidroze, svinkterijalne smetnje). Najčešće su zahvaćeni distalni dijelovi ekstremiteta (senzitivni ispadi poput rukavica ili čarapa). Obično su noge više zahvaćene od ruku.

Ukoliko se simptomi jave i na mišićima trupa, tada se radi o poliradikuloneuritisu.

Bolest može nastati akutno (poliradikuloneuritis, infektivni polineuritis, neke toksične polineuropatije), subakutno (alkoholna polineuropatija) ili se razvija veoma sporo (većina dijabetičnih, hereditarne, polineuropatije nepoznate etiologije).

Dijagnoza se postavlja na temelju kliničke slike, EMNG nalaza, te pregledom likvora (značajan za poliradikuloneuritis).

Na osnovu EMNG nalaza polineuropatije se dijele na :

• primarne segmentalne promjene ovojnice (dijabetične, nefrogene itd.)
• primarne neuronalne (aksonalne) degeneracije (toksične, paraneoplastične, dijelom alkoholne, vaskularne itd).

Diabetična polineuropatija

Diabetična polineuropatija je veoma česta i čini jednu trećinu svih polineuropatija. Oko 70% do 80% oboljelih od diabetes mellitusa pokazuje znakove lakše ili teže polineuropatije.

Kliničku sliku karakterišu pretežno simetrične parestezije i žareći bolovi. Najčešće se javljaju na nogama, a intenzitet im je najveći noću u krevetu, kada se javljaju veoma bolni grčevi u listovima. Refleksi Ahilove tetive su po pravilu odsutni. Među osjetnim simptomima na prvom mjestu je oštećen osjet vibracija.

Ovu polineuropatiju karakteriše i zahvaćenost kranijalnih nerava, a prema redoslijedu zahvaćenosti to su: III, VI i VII kranijalni nerv.

Često je oštećen i autonomni nervni sistem.

Liječenje se provodi pravilnim tretiranjem diabetes mellitusa. Uobičajeno je davanje i vitamina B grupe. Primjena jakog antioksidansa alfa lipoične kiseline pokazalo se efikasnim. Kod bolova se daju analgetici, noviji antiepileptici i antidepresivi. Potrebna je i fizikalna terapija.

Alkoholna polineuropatija

Od ove bolesti boluje oko 10% hroničnih alkoholičara.

Smatra se da nastaje usljed deficitarne ishrane, prije svega, manjka vitamina B1 uz oštećenje jetre. Ulogu ima i individualna sklonost za bolest.

Kod ove polineuropatije ošećeni su aksoni, a prisutna je i demijelinizacija.

Kliničku sliku karakteriše slabost i pareza mišića, uz parestezije, bolove, osjećaj hladnoće ili žarenja. Klinički znaci i tegobe su simetrični. Miotatski refleksi su ugašeni uz poremećaj senzibiliteta za sve kvalitete.

Simptomi se kod blažih oštećenja mogu povući prestankom uzimanja alkohola. U terapiji se preporučuje i uzimanje vitamina B grupe i fizikalna terapija.

Poliradikuloneurtis tipa Gilen Bare (Guillan Barre)

Gilen Bare sindrom je akutna autoimuna inflamatorna demijelinizirajuća polineuropatija. Obično se bolest javlja poslije nekog infektivnog oboljenja, povrede ili anestezije.

Glavni simptom je pareza do paralize koje počinju obično na nogama,zatim se šire (nekada veoma brzo), te zahvataju mišiće trupa, vrata, a nekada i glave. Usljed zahvaćenosti respiratorne muskulature može nastati smrt. Osjetljiviji su stariji bolesnici.

Miotatski refleksi su sniženi ili ugašeni.

Slabostima mišića prethode parestezije i bolovi u nogama, a rjeđe u rukama.

Bolest svoj vrhunac dostiže 2–3 sedmice nakon pojave simptoma.

Prognoza bolesti uglavnom je dobra, ali je u manjem procentu slučajeva moguć smrtni ishod što ovom oboljenju daje veliki značaj.

Za postavljanje dijagnoze značajan je nalaz likvora, te EMNG.

Liječenje se  sprovodi plazmaferezom (izmjena plazme), primjenom visokih doza humanih imunoglobulina, te niskim dozama heparina. U slučaju respiratorne insuficijencije, pacijent se mora intubirati i smjestiti u jedinicu intenzivne njege.

Polineuropatija kod malignih oboljenja

Senzitivna ili senzomotorna polineuropatija može se vidjeti kod raznih malignih oboljenja (karcinoma unutrašnjih organa, limfoma ili multiplih mijeloma). Maligni tumori mogu oštetiti periferne nerve direktno kompresijom ili infiltracijom.

Kod paraneoplastičnih sindroma riječ je o udaljenom efektu malignih oboljenja (autoimuni mehanizam oštećenja).

Često se polineuropatija javlja mjesecima ili godina prije pojave tumora. Najčešče je u pitanju karcinom pluća.

Šarko-Mari-Tut (Charcot- Marie-Tooth) ili peronealna mišićna atrofija

Spada u najčešće hereditarne (nasljedne) polineuropatije, a nasljeđuje se autosomno dominantno.

Češče obolijevaju muškarci nego žene, a bolest obično počinje u prvoj ili drugoj deceniji života. Bolest je hroničnog karaktera.

Najčešči simptomi su noćni grčevi, parestezije, ispadi senzibiliteta u području koje pokrivaju čarape ili rukavice, te simetrične periferne pareze. Zbog mišićnih atrofija razvijaju se deformiteti stopala, a ako su potkoljenice izrazito atrofične, nastaje slika “rodinih nogu”. Dolazi i do poremećaja hoda ,te se u kasnijem stadiju bolesti pojavljuje obostrani “pijetlov hod”.