To su lijekovi koji oponašaju djelovanje adrenalina i noradrenalina. Neki djelujući direkno na receptore a neki posredno preko oslobađanja kateholamina.
Neki od tih lijekova su selektivni prema određenoj grupi receptora a,b1,b2 itd. Selektivnost znači da lijek može prioritetno aktivirati neku podgrupu receptora pri koncentracijama koje nisu dovoljne da se aktivira i druga grupa (vidi tabelu). Pri većim koncentracijama simpatomimetici zaposjedaju i svoje druge grupe receptora.
Sastav
Ovi lijekovi su derivati b-feniletilamina. Koji se sastoji od benzenovog prstena i lanca etilamina. Derivati nastaju zamjenom hidrogena na nekim atomima karbona u benzenovom prstenu ili u lancu ili u NH grupi.
Kateholamini imaju na C3 i C4 u benzenovom prstenu hidroksilne grupe. Nedostatak jedne od te dvije grupe bitno smanjuje potentnost lijeka ali na njega onda ne djeluje specifična COMT – katehol-O-metiltranferaza pa mu se produžuje djelovanje i povećava distribucija (stiže i u cns).
Radikali na a karbonovom atomu u lancu blokiraju djelovanje MAO na lijek i onda tako produžuju djelovanje.
a1 | a2 | b1 | b2 | |
Noradrenalin | +++ | +++ | ++ | + |
Adrenalin | ++ | ++ | +++ | +++ |
Izoprenalin | – | – | +++ | +++ |
Fenilefrin | ++ | – | – | – |
Metilnoradrenalin | + | +++ | – | – |
Salbutamol | – | – | + | +++ |
Ritodrin | – | – | + | +++ |
Djelovanje na pojedine organske sisteme
Srce
U srcu se nalaze uglavnom b1 receptori čije podraživanje dovodi do:
- povećanje snage i brzine kontrakcije miokarda – pozitivno inotropno dejstvo
- povećanje frekvencije rada srca – pozitivno hronotropno dejstvo
- povećanje podražljivosti miokarda – pozitivno batmotropno dejstvo
- ubrzanje AV provođenja – pozitivno dronotropno dejstvo
Krvni sudovi
a receptori u njima povećavaju arterijski otpor. Ovi se receptori pretežno nalaze u krvnim sudovima kože, sluznica i bubrega i u prisutnosti kateholamina u ovim će krvnim žilama uglavnom zavladati vazokonstrikcija
b2 receptori u njima izazivaju vazodilataciju
u poprečno-prugastoj muskulaturi se naleze i jedni i drugi receptori. Tako da će adrenalin u manjoj dozi aktivacijom b receptora izazvati vazodilataciju (obrati pažnju na ona +++). U većoj dozi će potaknuti i a receptore i prevladaće vazokonstrikcija (vjerovatno su efekti podraživanja a receptora jači)
Krvni pritisak
utjecaj na krvni pritisak zavisi od načina pa i brzine primjene adrenalina.
- spora intravenska injekcija – adrenalin umjereno diže krvni pritisak (uglavnom preko djelovanja na srce), dok na krvne žile djeluje u smislu vazodilatacije. Periferni otpor se ne povećava zbog proširenja krvnih sudova u mišićima. Dijastolički krvni pritisak se ne diže zbog te vazodilatacije.
- Brza intravenska injekcija dovodi do aktivacije a receptora u krvnim žilama i naglog rasta krvnog pritiska, ovdje raste i dijastolički pritisak, raste periferni otpor
Oči
a – receptori – tako da stimulatori a receptora (fenilefrin) i u većim dozama i stimulatori aib receptora izazivaju – kontrakciju m.dilatator pupillae i dolazi do midrijaze (širenje). Intraokularni pritisak za razliku od atropina ne raste vjerovatno jer se usljed vazokonstrikcije ne stvara očna vodica
Respiratorni sistem
b2 receptori u glatkim mišićima bronha. Aktivacijom ovih receptora nastupa bronhodilatacija.
Urogenitalni sistem
b2 receptori u uterusu – relaksacija
a receptori – uretralni sfinkter
Metabolizam
– ubrzanje glikogenolize – hiperglikemija, hiperlaktacidemija itd.
- a receptori – kontrakcija
- b1 – srce
- b2 – dilatacija
Adrenalin, noradrenalin i izoprenalin
Slabo se resorbuju pa se daju parenteralno. U upotrebi kao lijek je adrenalin i izoprenil dok je noradrenalin uglavnom izbačen iz upotrebe (nekada se koristio u intravenskoj infuziji polagano kod hipotenzije ali je stvarao vazokonstrikciju na udovima i ishemiju, srčanu aritmiju i slična sranja)
Dopamin
Da ga izdvojimo iz ovog ostalog jer ga nema u tabeli. Djeluje na a, b i na specifične dopaminergične receptore. Dovodi do vazokonstrikcije a, pojačanja rada srca b1 a njegovo se specifično vazodilatatorno dejstvo na bubrežne, mehzenterijalne, koronarne i cerebralne krvne žile objašnjava specifičnim dopaminskim receptorima koji se ne mogu blokirati specifičnim a i b blokatorima nego specifičnim blokatorima dopaminskih receptora
Dopamin stimulira srce a u krvnim sudovima usljed kombinacije stimulacije i a i b receptora imamo blagu vazodilataciju i smanjenje perifernog otpora zbog čega je on lijek izbora u šoku (traumatski, kardiogeni i endotoksični – objasni i dopiši).
Ostali simpatomimetici
Zanimljivi su prvenstveno zbog njihovih farmakokinetskih osobina i distribucije.
Fenilefrin – specifičan agonist a receptora sa direktnim djelovanjem. Fali mu jedna hidroksilna grupa, znači nije derivat katehola i na njega ne djeluje COMT. Koristi se za dekongestiju nosne sluznice.
Efedrin – alkaloid iz biljke Ephedra Vulgaris. Uglavnom djeluje posredno preko oslobađanja endogenih kateholamina, ima i slabije direktno djelovanje. Djeluje kao adrenalin ali sporije i dugotrajnije. Takođe nije derivat kaktehola i na njega ne djeluje COMT.
Korisit se za dekongestiju sluznica, kod hipotenzije, kao midrijatik i kod lakših oblika bronhalne astme. Ima i centralno djelovanje ali znatno slabije od amfetamina
Amfetamin – podiže sistolni i dijastolni pritisak kao noradrenalin, refleksno uzrokuje bradikardiju ali ima izrazito izraženo centralno djelovanje. Smanjuje umor, poboljšava psihičkui koncentraciju, uzrokuje euforiju. Smanjuje apetit preko hipotalamusa. Potiče respiraciju ako je ona centralno deprimirana. Nakon središnje stimulacije slijedi depresija. U kardiovaskularnom sistemu uzrokuje srčane aritmije i hipotenziju. Hronična primjena dovodi do teških psihotičnih stanja nesanice i gubitka tjelesne težine.
Selektivni simpatomimetici
Salbutamol (ventolin ®) – selektivni agonista b2 receptora koji se koristi za relaksaciju bronhalne muskulature u astimi. Pored njega su tu i ritodrin, terbutalin, fenoterol. Pored ovog djelovanja na bronhe koristi se i njihovo djelovanje na uterus za sprječavanje prijevremenih poroda.
Terapijska primjena simpatomimetika
- hipotenzija – u hitnim slučajevima – primjenjuju se a agonisti sa direktnim djelovanjem – fenilefrin ili adrenalin. Kod kardiogenog šoka dopamin jer on u poređenju sa adrenalinom uzrokuje slabiju perifernu vazokonstrikciju
- hemostaza – hirurgija lokalno i u velikim koncentracijama.
- Paroksizmalne atrijalne tahikardije – mogu se liječiti a agonistima – fenilefrin koji uzrokuju perifernu vazokonstrikciju i refleksunu vagalnu bradikardija
- Anafilaksa – adrenalin je tito jer uklanja njene najgore simptome: vazodilatacija, bronhospazam, kongestija sluznica, angioedem. Daje se potkožno 0,3 do 0,5mg. Nekada u venu ili pod jezik.
- pregled očnog dna – fenilefrin
- sprečavanje prijevremenih poroda – b2 selektivni agonisti
Nuspojave
- krvarenja u mozgu – zbog velikog povećanja pritiska
- angina pectoris – zbog povećanog rada srca
- tahikardija i ventrikularna aritmija – b agonistri
Be the first to comment