Metode dijagnosticiranja alergijskih bolesti

Nema pouzdane metode za dijagnozu. Praktično se koriste sljedeće:

Anamneza

U ličnoj anamnezi se traži veza između nastupa simptoma i izloženosti nekom potencijalnom alergenu (inhalacionom, kontaktnom ili digestivnom). Često kod istog pacijenta mogu slijediti više alergijskih oboljenja kao astma i ekcem, rinitis i si. U familijarnoj anamnezi traži se ista ili slična oboljenja u užoj i široj familiji.

Fizikalni pregled

treba posebno prilagoditi podacima iz anamneze, a najviše dužini trajanja bolesti i težini oboljenja. Ne razlikuje se bitno od svakog drugog savjesnog opšteg pregleda gdje nam težina i visina mogu dati dosta važnih podataka.

• Paradoksni puls se može naći u atacima astme (razlika veća od 20 mmHg mjerenjem TA između inspirija i ekspirija). Može se naći paradoksalni puls i zbog srednje ili teške bronhalne opstrukcije, srčane dekompenzacije ili tamponade perikarda.
• Cijanoza se takođe može pojaviti zbog bronhalne opstrukcije i Sat O₂ ispod 85%.
• Respiratorna dispnea sa uvlačenjem supraklavikularnih i interkostalnih prostora, te lepršanje ala nasi će uputiti na respiratorna oboljenja.
• Disanje na usta i tamnina ispod očiju ukazuje na nazalnu opstrukciju kojoj može biti uzrok i alergijski rinitis.
• Često curenje iz nosa će uputiti na alergijski rinitis, što može dovesti do transverzalnog proširenja korjena zbog povećanja hrskavica i koštanog sistema nosa, ali to ne treba zamijeniti sa familijarnim proširenjem korjena nosa.
• Batičaste prste možemo naći i kod hroničnih asmatičnih bolesnika, ali veoma rijetko.
• Detaljna inspekcija kože: Traže se dekolorisani dijelovi, atopični drematitis, eritematozne, makulo-papulozne erupcije, fino ljuštenje, vlažne promjene ili ekskorijacije zbog češanja. Kruste se najčešće nađu poslije superinfekcije. Generalizirani dermatitis se može sresti kod dojenčadi ili lokalni, prevashodno na obrazima, ekstenzornim površinama ekstremiteta, dok se kod starije djece mogu vidjeti promjene i u kubitalnim i poplitealnim fosama, ali i vratu. Kao posljedica alergijskog dermatitisa mogu nastati liheniformne promjene ili hiperpigmentacije. Najkarakterističnije urtikarne lezije (koprivnjača) mogu biti od 1-3 mm makule, papule koje se rascvjetaju okolo, tipične za holinergične urtikarije, do džinovskih (šklopaca) urtikarijelnih promjena. Mogu ići sa angioedemom ili bez, ali se mogu pojavljivati i iščezavati u toku minuta ili sati i pojavljivati se na drugim mjestima. Takve erupcije često prati i dermografizam. Za kontaktni dermatitis je karakteristično da se eritematozne ili papulo-vezikulozne erupcije pojavljuju na areama koje su izložene kontaktu.
• Pregledom očiju možemo naći konjuktivalnu injekciju, pojačano suzenje i periorbitalni edem kao posljedicu alergijskog konjuktivitisa. Ljepljivi sekret mukoidnog izgleda je često povezan sa pojavom papiliformnih erupcija na gornjim palpebrama, a ako još postoji fotofobija i pseudoptoza oni upućuju na proljetni konjuktivitis.
• Nazalna mukoza češće je blijeda, tamnije ili ružičaste boje u djece sa alergijskim rinitisom, osobito sa profuznim curenjem iz nosa koje je tipično za ovo oboljenje. Nazalne konhe su obično edematozne.
• Hipertrofične tonzile i adenoidi su česte komplikacije alergijskog rinitisa.
• Pregledom grudnog koša u asmatičara može se naći povećan anterio-posteriorni dijametar, što se može otkriti upoređivanjem sa latero-lateralnim dijametrom. Tačno mjerenje je moguće samo sa opstetričkim šestarom. Poznato je da je dijametar kod novorođenčadi skoro isti, a potom se rastom širina brže povećava nego A-P dijametar, a onda kada aproksimativno porastu do 9.5 cm (oko 3g.) taj odnos L-L i A-P počinje opadati i ostaje negdje na 0.7 od L-L dijametra. Abnormalne promjene tog odnosa (povećan A-P dijametar) mogu se normalizovati kao odgovor na povoljnu terapiju. Permanentno povećan A-P dijametar grudnog koša ukazuje na rekurentne atake ili permanentnu bronhalnu opstrukciju bilo kog uzroka.
• Auskultatorni nalaz kod astme ide sa izraženom ekspiratornom dispneom, produženom ekspiratornom fazom i wheezingom. Wheezing je najčešće generalizirani, ali pažljivom auskultacijom nekada se mogu otkriti razlike na pojedinim dijelovima pluća zbog segmentalne atelektaze.

Dijagnostički testovi za alergijska oboljenja

U upotrebi je čitav diapazon testova, ali pomenućemo praktično najčešće:

• Diferencijalna krvna slika – eozinofilija ili bolje apsolutni broj eozinofila. Zbog toga što njihov broj u krvi normalno varira u dnevnom ritmu (ujutro ih je najviše) potrebno je uzeti nekoliko nalaza. Prosječno ima oko 250 ćelija/mm³ a gornja granica je 700 ćelija/mm3.
• Eozinofili u sekretu nosa i bronhainom mukusu: Kao pozitivan nalaz se uzima nalaz preko 5-10% eozinofila u nosnom i bronhainom mukusu, upozorava na astmu. Eozinofilija u krvi kod alergijskih oboljenja obično ne prelazi 15-20%, ali izuzetno i do 35%. Treba znati da se eozinofilija sreće i u mnogim drugim stanjima kao: preosjetljivost na neke lijekove, reumatska oboljenja (periartritis nodoza, JCA), pemfigus, herpetiformni dermatitis, urođena eozinofilija, eozinofilni fasciitis, neka maligna oboljenja (leukemije, limfomi), eozinofilna mialgija, Lofflerov sindrom, parazitarne infestacije (askaris, ehinokokus), te u nekih kardiomiopatija. Kortikosteroidi dovode do eozinopenije. Pojavljuje se 6 sati poslije date doze, pa i to treba imati na umu prilikom uzimanja uzoraka krvi za analizu.
• Određivanje ukupnih i specifičnih Ig E u serumu i upoređuje se sa standardima normalnih vrijednosti, ali se može reći da je nivo u serumu viši u atopične djece.
• Radioimunosorbent test – RIST – metoda kojom se in vitro mjeri ukupna koncentracija IgE
• Radioalergosorbent test – RAST – kojim se određuje specifični IgE protiv određenog alergena.
• Kožni, digestivni ili inhalacioni testovi – odličini za povezivanje kliničke slike sa alergenom

Kožni testovi – najviše se praktično koriste – izaziva se lokalna alergijska reakcija koja je pristupačna za posmatranje. Izvode se na više načina, ali je najstandardniji je: intradermalni test – u kožu se unosi alergenski ekstrakt. Ako u pacijentovoj koži (na mast ćelijama) postoje specifična IgE antitijela, na taj dati alergen doći će do interakcije i rezultat će biti oslobađanje histamina, metaholina i drugih medijatora koji će preko svojih receptora dovesti do promjena na malim krvnim sudovima u smislu dilatacije, pojačane propustljivosti, što će se na koži prezentovati papulom sa lokalnim eritemom. Obično se ubrizgava 0.1 ml ekstrakta i čita se poslije 15-30 minuta. Pozitivnom reakcijom se smatra promjer papule od 5 mm i više sa eritemom, a onda zavisno od veličine papule obilježava se sa jednim +, pa sve do ++++. Obično se radi sa grupnim antigenom (većim brojem srodnih alergena) kao što su peludi mnogih trava, dlake životinja i si. Poslije toga se zakazuje testiranje kojim se želi pronaći odgovarajući alergen koji je uzrok bolesti. Ovdje se mora naglasiti da brzo stvaranje urtike i okolnog eritema ukazuje da u koži postoje specifična IgE antitijela na mast ćelijama kože, ali ne znači da će taj pacijent imati kliničke simptome pri izlaganju prirodnim alergenima, mada se uzima kao pravilo da što su urtika i okolna reakcija veće da je test to relevantniji. Količina alergijskih ekstrakata i odnos sa vehikulumom je obično 1:100-1:10.

Pri interpretaciji kožnog testa treba biti oprezan jer na primjer lijekovi mogu pojačati oslobađanje histamina iz mast ćelija, a drugi će inhibirati reakcije kao: adrenalin, efedrin i antihistaminici, pa se ne daju najmanje 12 sati prije kožnog testa, a za antihistaminike se taj period produžava čak na 72 sata. Kortikosteroidnu terapiju nije potrebno prekidati. Danas su u upotrebi inhalacioni i digestivni provokacioni testovi, ali čini se, više u istraživačke svrhe.